چاووشی

این سنت به قبل از دوران صفویه بازمی گردد. علامه مجلسی را پایه گذار این سنت نام برده اند.
«چاووش» واژه ای ترکی است، به معنای جارچی، پیک، پیشرو کاروان، کسی که دعوت رفتن به زیارت عتبات عالیات و خانه خدا کند.
در اصطلاح روستاییان خراسان، چاووش، کسی بوده که در فصل مناسبِ زیارت، در دهات و روستاها، سواره یا پیاده به راه می افتاده و روستاییان را به وسیله جارزدن و خواندن اشعار نغز و دلکش ـ در مدح و منقبت امامان معصوم علیهم السلام ـ برای رفتن به زیارت تشویق می کرده است.
در فرهنگ دهخدا، واژه «چاو» به، «بانگ و سر و صدای گنجشک، هنگامی که از بیم دزدیده شدن جوجه اش بانگ برمی آورد» معنا شده است.
در بوشهر وسیلهٔ خبردادن به مردم محل یا شهر از سفر زیارتی، چاوشی خوانی بود که امروز نیز کم و بیش اجرا می گردد. چاوش با خواندن چاوشی هم حاضران را سرگرم می کرد و هم غایبین را به حضور در مجلس دعوت می کرد. اشعار چاوشی بیش تر ساختهٔ ذوق و تخیل علاقه مندان است و سرایندگان آن ها اغلب نامعلوم هستند؛ به همین سبب است که بعضی از اشعار چاوشی فاقد قافیهٔ مرتب است.
چاووشی معمولاً در دستگاه «چهارگاه» از موسیقی ردیف ایرانی است و بدون همراهی ساز، اجرا و معمولاً توسط چند نفر خوانده می شود. دو یا چند خواننده اشعار چاووشی را با آوازی مشخص بین یکدیگر مبادله و بهم جواب می دهند. حتی ممکنست زنان نیز در این هم خوانی با مردان همراه شوند. در امتداد هر چاووشی ( دوبیت ) ، خواننده در فرود آواز خود، با خواندن بیتی مانند: که خدا فرموده بر همه آیات به غریب خاک خراسان رضا، صلوات یا: که خدا فرموده بر همه آیات به قد موزون علی نور محمد، صلوات پایان کار خود را اعلام می کند. حاضران نیز درپاسخ اشعار او، صلواتی بر محمد و خاندانش می فرستند. اشعار چاووش خوانی در بوشهر، دوبیتی هایی است که اغلب بروزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن ( بحر رمل مثمن محذوف ) سروده شده است.