چالِ میدان، محلّه
از محله های چهارگانۀ تهران تا اواسط دورۀ ناصری. در جنوب شرقی شهر بود، از شمال به عودلاجان، از غرب به محلۀ بازار و از شرق و جنوب به حصار و خندق شهر محدود می شد. به وسیلۀ دروازه های دولاب، حضرت عبدالعظیم، خراسان و غار به خارج حصار شهر راه داشت. نام چال میدان احتمالاً مربوط به زمانی است که اهالی تهران در خانه های زیرزمینی زندگی می کردند. فضای عمیق چال میدان در فاصلۀ تکیه های رضاقلی خان و عباس علی قرار داشت. قلعه ای نیمه ویران مشهور به قلعۀ کردها و یک برج، از بناهای قدیمی چال میدان بودند. محله ای تاجر و کاسب نشین بود و از باغ های معروف آن، باغ معین التجار و امین الضرب بود. شش پاتوق، چهار میدان ازجمله میدان درویش ها، پنج یخچال ازجمله یخچال وزیر و یخچال قائم مقام، ۲۸ حمام و پنج چاپخانه داشت. محله های سرقبر آقا، سرپُلک (سرپولک)، سرجُنبک، گذر حمام قبله، کوچۀ زالویی ها، کوچۀ پشت بدنه، کوچۀ دردار، کوچۀ صغیرها، کوچۀ شاهزاده صاحب خانم، کوچۀ مسجد حوض و اسماعیل بزاز، و میدان امین السلطان ازجمله بخش های آن بودند. قسمت های بسیاری از زمین های آن به کوره های آجرپزی و آهک پزی اختصاص داشت. جاهل های چال میدان به شرارت و بددهنی و خشونت شهرت داشتند. اصطلاح چاله میدانی، گویای صفات زشت و بدِ اشخاص بود. مدرسۀ ادب و مدرسه و مسجد فرخ خان کاشی امین الدوله، مراکز فرهنگی و مذهبی چال میدان بودند. بعدها، با احداث خیابان سیروس، بخشی از بناهای امین الدوله تخریب و در بخش باقی مانده، مدرسۀ خیام (بهبهانی بعدی) ساخته شد. قدیمی ترین کلیسای ارامنه در تهران به نام طاطاووس که در محلۀ چاله میدان در کوچۀ ارمنی ها یا جارچی باشی قرار دارد در دورۀ فتحعلی شاه قاجار بنا شده است. در چال میدان آب انبار بزرگی ساختۀ میرزا موسی وزیر با ۱۴۰۰ متر مربع مساحت، طاق ضربیِ آجری، هفت ستون به ارتفاع۵.۲۰ متر و قطر۱.۵ و چهار بادگیر، بود که در دهۀ ۱۳۵۰ش به رستوران سنتی آب انبار تبدیل شد. بقعۀ سید اسماعیل از اواخر قرن ۹ق در نزدیکی آب انبار باقی است.
از محله های چهارگانۀ تهران تا اواسط دورۀ ناصری. در جنوب شرقی شهر بود، از شمال به عودلاجان، از غرب به محلۀ بازار و از شرق و جنوب به حصار و خندق شهر محدود می شد. به وسیلۀ دروازه های دولاب، حضرت عبدالعظیم، خراسان و غار به خارج حصار شهر راه داشت. نام چال میدان احتمالاً مربوط به زمانی است که اهالی تهران در خانه های زیرزمینی زندگی می کردند. فضای عمیق چال میدان در فاصلۀ تکیه های رضاقلی خان و عباس علی قرار داشت. قلعه ای نیمه ویران مشهور به قلعۀ کردها و یک برج، از بناهای قدیمی چال میدان بودند. محله ای تاجر و کاسب نشین بود و از باغ های معروف آن، باغ معین التجار و امین الضرب بود. شش پاتوق، چهار میدان ازجمله میدان درویش ها، پنج یخچال ازجمله یخچال وزیر و یخچال قائم مقام، ۲۸ حمام و پنج چاپخانه داشت. محله های سرقبر آقا، سرپُلک (سرپولک)، سرجُنبک، گذر حمام قبله، کوچۀ زالویی ها، کوچۀ پشت بدنه، کوچۀ دردار، کوچۀ صغیرها، کوچۀ شاهزاده صاحب خانم، کوچۀ مسجد حوض و اسماعیل بزاز، و میدان امین السلطان ازجمله بخش های آن بودند. قسمت های بسیاری از زمین های آن به کوره های آجرپزی و آهک پزی اختصاص داشت. جاهل های چال میدان به شرارت و بددهنی و خشونت شهرت داشتند. اصطلاح چاله میدانی، گویای صفات زشت و بدِ اشخاص بود. مدرسۀ ادب و مدرسه و مسجد فرخ خان کاشی امین الدوله، مراکز فرهنگی و مذهبی چال میدان بودند. بعدها، با احداث خیابان سیروس، بخشی از بناهای امین الدوله تخریب و در بخش باقی مانده، مدرسۀ خیام (بهبهانی بعدی) ساخته شد. قدیمی ترین کلیسای ارامنه در تهران به نام طاطاووس که در محلۀ چاله میدان در کوچۀ ارمنی ها یا جارچی باشی قرار دارد در دورۀ فتحعلی شاه قاجار بنا شده است. در چال میدان آب انبار بزرگی ساختۀ میرزا موسی وزیر با ۱۴۰۰ متر مربع مساحت، طاق ضربیِ آجری، هفت ستون به ارتفاع۵.۲۰ متر و قطر۱.۵ و چهار بادگیر، بود که در دهۀ ۱۳۵۰ش به رستوران سنتی آب انبار تبدیل شد. بقعۀ سید اسماعیل از اواخر قرن ۹ق در نزدیکی آب انبار باقی است.
wikijoo: چال_میدان،_محله