چاخان

حکمت نگارگری و ذات آوایی حرف چ با سه نقطه در زیر آن که مدل آوای این حرف مثل حرف ش دارای یک صدای پخش ولی به صورت تک ضربی می باشد اشاره به وجود یک فضا جهت دربرگیری یک جریان کثیر و شارش دار و قابل تکثیر در عالم هستی در درون چیزی می باشد.
حکمت نگارگری و مدل صدور آوای حرف ه که جزو لطیف ترین حروف الفبا به لحاظ مدل صدور آوای حروف می باشد به گونه ای که صدور آوای این حرف از عمیق ترین نقطه ی محل صدور آوا در دهان همراه با حرارت و انرژی ایجاد می شود.
وجود حرف ه به نوعی مانند وجودنفس برای انسان در تمامی حروف الفبا می باشد که وجودش در تمام حروف غیرقابل انکار است .
البته این حرف با یک آوا و دو نگارش نیز دارای یک حکمت بسیار زیبایی می باشد که قبلاً در مورد این مبحث توضیح داده شده است.
واقعیت و فلسفه ی وجودی کلمه ی چَهْ یا چاه بر مبنای عدم وجود آب می باشد.
در واقع صورتگری و نگارش کلمه ی چاه یا چَهْ، چشمه ی بدون آب می باشد که این تعریف در کلمه ی چاه بدون وجود دو حرف ( ش م ) قابل مشاهده است.
بن واژه ی شَم و شَمّه و شمولیت و شامل شدن و شِما و شِماتیک و حتی کلمه ی شُما در حالت اشاره ای در جایگاه های کاربردی مختلف دارای یک مفهوم مشترک می باشند که مفهوم این بن واژه اشاره به یک وجود جریان دار و حیات بخش و دارای شمولیت، فراگیر و عالم گیر و همه جانبه در عالم هستی دارد.
و اما بخش دوم کلمه ی خان ؛
خان ؛ کان ، مکان ، کانی ،
مفهوم کلمه ی خان اشاره به وجود یک فضا جهت ایجاد جریان از درون به بیرون را دارد.
مثل ؛ خَن ، خان ، خانم ، خانه ، خانواده ، خاندان ، خندان
از آنجایی که برای رسیدن به مفاهیم واژه ها در اکثر مواقع اولویت در تلفظ می باشد تا در نگارش، به یک کلید واژه برای یافتن جایگاه اصلی اون واژه در عالم حقیقی می پردازیم. اینکه می گویند خانِ نعمت الهی گستردست یا خان ِ کَرَم امام خوبی ها پذیرای زائران می باشد جملاتی است که به گوش و چشممان آشناست. در عالم خلقت، و حکمت خدا، از خان کَرَم الهی یک دانه ی سیب تبدیل به یک درخت سیب با سیب های فراوانی می شود که هر سال خداوند متعال به مخلوقاتش عطا می کند. یا خوانسار که شهری است پر از چشمه و دار و درخت. یا کلمه کانی به معنی معدن و چشمه که تغییر شکل یافته خان می باشد.
شهری هم با نام بوکان داریم به مفهوم دارای معدن و دارای چشمه. یا کلمه مکان و مکانیک که امکان سنجی ادامه حیات در این مقوله علمی بررسی می شود.
به طور کلی دو مفهوم از کلمه ی خان می توان دریافت کرد. فضای دارای سفره و چشمه. حال زنجیره چند واژگان مرتبط با هم را پی می گیریم تا پی به جریان مفاهیم در دل کلمات هم خانواده ببریم. خن خان خانم خانه خانواده خاندان خندان خواندن آخوند خانگاه. خَن مکانی در کشتی که موتور محرک کشتی یا انبار مواد غذایی و ضروری در آن نگهداری می شود. خان فردی که سفره دار است و افرادی از سفره اش بهره مند می شوند خانم شریک و سفره انداز آن خان. خانه مکانی که در آن سفره پهن می گردد. خانواده افرادی که به گرد یک سفره جمع می شوند. خاندان خانواده هایی که از سفره های هم باخبرند تا مبادا سفره خانواده ای از آن خاندان محروم از نعمت های خداوندگار ما گردد. خندان آرامشی که از منعم شدن از سفره درون در صورت انسان نمایان می گردد. خواندن یعنی منعم شدن از یک سفره علمی و معرفتی و آخوند، بزرگ یک خاندان که معمولاً با سواد و درس خوانده خاندان هم بود که در رسم قدیم ایرانی ها خانواده ها به گرد آن آخوند مشکلاتشان را حل و فصل می کردند و مشاوره می گرفتند یا دختر و پسر به عقد هم در می آوردند.
کلمه خانگاه نیز یک کانسپت کلامی متشکل از دو کلمه خان به مفهوم سفره و گاه به مفهوم وقت و زمان می باشد. خانگاه یا خانقاه در ابیات عرفانی شعرای ما به اون مکان خاصی که در زمان های مشخص که وقت اذان می باشد و سجاده نماز در آنجا پهن می شود جهت کسب نور و معرفت می باشد. کلمه خانگاه اشاره به زمان سفره پهن کردن که همان سجاده باشد دارد.
مؤَیِّد توضیح کلمه خانقاه، این شعر حضرت حافظ که فرموده؛
منم که گوشه میخانه خانقاه من است
دعای پیر مغان ورد صبحگاه من است
گرم ترانه چنگ صبوح نیست چه باک
نوای من به سحر آه عذرخواه من است
ز پادشاه و گدا فارغم بحمدالله
گدای خاک در دوست پادشاه من است
غرض ز مسجد و میخانه ام وصال شماست
جز این خیال ندارم خدا گواه من است
مگر به تیغ اجل خیمه برکنم ور نی
رمیدن از در دولت نه رسم و راه من است
از آن زمان که بر این آستان نهادم روی
فراز مسند خورشید تکیه گاه من است
گناه اگر چه نبود اختیار ما حافظ
تو در طریق ادب باش گو گناه من است

( ( زخاور بیاراست تا باختر
پدید آمد از فرّ او کان زر ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 224. )
واژه هزار درصد پارسی است و ریشه ی پهلوی دارد
واژه چاخان ترکی نیست