پیه سوز

(یا: پی سوز) پایه چراغی از جنس سفال یا مس یا فلزاتِ دیگر با فتیله ای دراز از جنس پنبه، که در آن پیه آب شده می ریختند و برای روشنایی می افروختند. پیداست که این نوع چراغ مخصوصِ ایرانیان بوده است. شاردن و هانری رنه دالمانی در سفرنامه های خود، از این نوع چراغ ها که به چشم دیده بودند، یاد کرده اند. چراغ پیه سوز، به ویژه ازاین رو که هنگامِ سوختن بویی از آن متصاعد نمی شد، تا پیش از رونق یافتن چراغ های جدیدتر پررونق ترین نوع چراغ در میانِ ایرانیان بوده است. پیه سوز را به رسم معمول آن زمان ها، که هنوز کبریت وارد زندگیِ ایرانیان نشده بود، به زحمت با سنگِ چخماق روشن می کردند. برای آن که سویِ چراغ کم نشود، بایست مدام نوکِ سوختۀ فتیله را با قیچی مخصوصی، که گُل چین یا گُل گیر نام داشت، جدا می کردند. «پیه سوز زدن» اصطلاحی است برای مرد جوانی که پس از جدا کردن سوختۀ فتیله، گل چین را بر سینی (معمولاً پیه سوز را بر سینی می گذاشتند) می کوفت، تا نشان دهد که طالب ازدواج است.