پیشینه تقسیمات کشوری ایران، به بررسی تاریخی تقسیمات کشوری ایران، یعنی تغییرات و تطورات تاریخی محدوده سازی و بخش بندی ایران می پردازد.
سرزمین ایران در دوران باستان به شیوه های مختلفی بخش بندی شده اند. اسامی ولایات قدیم ایران موافق کتیبه های داریوش بزرگ ( فارسی قدیم ) ، اَوستا، نوشتهٔ مورخین، جغرافی دانان عهد قدیم و اسامی کنونی ( فارسی جدید ) آنها در جدول زیر آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
سرزمین مادها شامل: ماد کوچک ( آذربایجان ) و ماد بزرگ ( شامل کرمانشاهان وری و کردستان و [هگمتانه ) و شمال آن رودخانه ارس، غرب ابواب خزر ( هیرکانیا ) طالشان، غرب آن کوه های زاگرس و جنوب آن کویر و محدوده اصفهان بود.
در عصر هخامنشیان، داریوش کشور را به سی خشتره یا شتره که همان شهر یا کشور می باشد، تقسیم کرد و برای هر یک از آنها مأمورینی گماشت که آنها را خشتره پوان یا شتربان یا به قولی شهربان و به یونانی ساتراپ می گفتند. رود فرات سرزمینهای هخامنشیان را به دو بخش خشتره های غرب و شرق رود فرات تقسیم می کرد. در دوران سلوکیان، با تغییر مرزهای جغرافیایی و کاسته شدن از وسعت ایران، تقسیمات دوره هخامنشی از بین رفت. در این زمان کشور به ۷۲ بخش تقسیم شد
در دوره هخامنشیان سرزمین ایران از شرق رود سیردریا، غرب دریای اژه، شمال دریای کاسپی و دریای سیاه و کوه های قفقاز و از جنوب به دریای عمان و دریای پارس منتهی می شد. بعضی از ایالت های آن: ایالت نیمه جنوبی پارس با مرکز پارسه، ایالت جنوب غربی شوش با مرکز شهر شوش، ایالت ماد در شمال غرب با شهر مهم هگمتانه ( همدان ) ، ایالت هیرکانی یا گرگان در محدوده شمال و ساحل دریای خزر و شهر مهم آن هیرکانا یا گرگان، ایالت پارت یا خراسان و قومس ( سمنان ) ، ایالت زرنگ، نیمروز، سَکستان ( سیستان ) در جنوب شرق، ایالت کارمانیا در ساحل خلیج فارس، ایالت گداروسیاه ( بلوچستان امروزی )
سنت های حکومت هخامنشی در حکومت اشکانیان یا پارتها ادامه داشته و بخشی از سرزمین های تحت قلمرو آنها به ساتراپی هایی تقسیم می شده است. اداره کنندگان ساتراپی ها از سوی شاه انتخاب می شد. به غیر از نواحی ساتراپی، نواحی از کشور نیز تحت الحمایه مستقیم شاه بوده اند و گاهی اداره چند ساتراپ به وسیله یک نفر بوده است. کوچک ترین واحد دارای دیز یا به یونانی استاتم نامیده می شد که این واحد از تجمیع چند روستا تشکیل شده و به وسیله یک مقام دولتی اداره می گردید.
سرزمین ایران در دوران باستان به شیوه های مختلفی بخش بندی شده اند. اسامی ولایات قدیم ایران موافق کتیبه های داریوش بزرگ ( فارسی قدیم ) ، اَوستا، نوشتهٔ مورخین، جغرافی دانان عهد قدیم و اسامی کنونی ( فارسی جدید ) آنها در جدول زیر آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
سرزمین مادها شامل: ماد کوچک ( آذربایجان ) و ماد بزرگ ( شامل کرمانشاهان وری و کردستان و [هگمتانه ) و شمال آن رودخانه ارس، غرب ابواب خزر ( هیرکانیا ) طالشان، غرب آن کوه های زاگرس و جنوب آن کویر و محدوده اصفهان بود.
در عصر هخامنشیان، داریوش کشور را به سی خشتره یا شتره که همان شهر یا کشور می باشد، تقسیم کرد و برای هر یک از آنها مأمورینی گماشت که آنها را خشتره پوان یا شتربان یا به قولی شهربان و به یونانی ساتراپ می گفتند. رود فرات سرزمینهای هخامنشیان را به دو بخش خشتره های غرب و شرق رود فرات تقسیم می کرد. در دوران سلوکیان، با تغییر مرزهای جغرافیایی و کاسته شدن از وسعت ایران، تقسیمات دوره هخامنشی از بین رفت. در این زمان کشور به ۷۲ بخش تقسیم شد
در دوره هخامنشیان سرزمین ایران از شرق رود سیردریا، غرب دریای اژه، شمال دریای کاسپی و دریای سیاه و کوه های قفقاز و از جنوب به دریای عمان و دریای پارس منتهی می شد. بعضی از ایالت های آن: ایالت نیمه جنوبی پارس با مرکز پارسه، ایالت جنوب غربی شوش با مرکز شهر شوش، ایالت ماد در شمال غرب با شهر مهم هگمتانه ( همدان ) ، ایالت هیرکانی یا گرگان در محدوده شمال و ساحل دریای خزر و شهر مهم آن هیرکانا یا گرگان، ایالت پارت یا خراسان و قومس ( سمنان ) ، ایالت زرنگ، نیمروز، سَکستان ( سیستان ) در جنوب شرق، ایالت کارمانیا در ساحل خلیج فارس، ایالت گداروسیاه ( بلوچستان امروزی )
سنت های حکومت هخامنشی در حکومت اشکانیان یا پارتها ادامه داشته و بخشی از سرزمین های تحت قلمرو آنها به ساتراپی هایی تقسیم می شده است. اداره کنندگان ساتراپی ها از سوی شاه انتخاب می شد. به غیر از نواحی ساتراپی، نواحی از کشور نیز تحت الحمایه مستقیم شاه بوده اند و گاهی اداره چند ساتراپ به وسیله یک نفر بوده است. کوچک ترین واحد دارای دیز یا به یونانی استاتم نامیده می شد که این واحد از تجمیع چند روستا تشکیل شده و به وسیله یک مقام دولتی اداره می گردید.
