پیشا پروتستانیسم

دوره پیشا - پروتستانیسم، به زنجیره ای از افراد و جنبش هایی گفته می شود که افکاری مشابه تفکرات پروتستانیسم را قبل از سال ۱۵۱۷ تبلیغ می کردند، سالی که مورخان معمولاً آن را آغاز دوره اصلاحات پروتستانی می دانند. البته رابطه فرقه های قرون وسطایی و پروتستانیسم موضوعی است که همیشه مورد بحث مورخان بوده است. [ ۲]
قبل از مارتین لوتر و جان کالوین، برخی از رهبران سعی در اصلاح مسیحیت داشتند. پیشگامان اصلی اصلاحات پروتستانی پیتر والدوس، جان ویکلیف و یان هوس بودند. [ ۳] مارتین لوتر به تاثیر پذیری افکارش از گذشتگان صحه میگذارد و از این رو افرادی مانند ژیرولامو ساوونارولا، لورنزو والا، وسل گانفورت و گروه های دیگر را به عنوان زمینه چینان تفکراتش می ستاید. [ ۴] [ ۵] [ ۶] [ ۷] [ ۸]
جنبش های با ایده های مشابه با پروتستانیسم؛ عبارتند از:
• مونتانیسم و ترتولیان: مونتانیست ها فرقه ای از زاهدان بودند که مخالف بسیاری از تحولات کلیساهای ابتدایی بودند. در این میان شباهت هایی بین مونتانیسم و جنبش های امروزی مانند پنطیکاستی و جنبش کاریزماتیک وجود دارد. [ ۹] [ ۱۰] حمله ترتولیان به مقامات کلیسا به دلیل «علاقه مندی بیشتر به قدرت خود تا گوش دادن به فرمان های مسیح» نشانگر ظهور حرکات اولیه ای است که در به چالش کشیدن قدرت پاپ، توسط پروتستان ها بروز پیدا می کند. [ ۱۱]
• آنتی دیکوماریان ها  : آنتی دیکوماریان ها از دادن امتیاز "موقعیت خاص " به مریم امتناع ورزیدند و باکرگی همیشگی او را انکار کردند، مواضع آنها در مورد مریم در بسیاری از فرقه های پروتستان معیار قرار گرفت. [ ۱۲]
• آریوس از سباست: از سوی برخی پروتستان ها به عنوان پیشرو در اصلاحات تلقی می شود، [ ۱۳] او به رهبانیت حمله کرد، احکام روزه را انکار کرد و نظام اسقفی را انکار کرد. [ ۱۴]
• هلودیوس: برخی دیگر از پروتستان ها هلودیوس را پیشروی اصلاحات می دانند، [ ۱۳] هلودیوس با دکترین باکرگی همیشگی مریم و رهبانیت مخالفت کرد، او مورد حمله جروم ( از کشیشان قرن چهارم میلادی ) قرار گرفت. [ ۱۴]
• جوینیان و جوینیانیسم: جوینیان متکلم قرن چهارم بود که موج گرایش به زندگی زاهدانه را به چالش کشید، باکره بودن دائمی مریم را انکار کرد و معتقد بود بین پرهیز از خوردن غذا و لذت بردن از غذا اگر همراه با شکرگذاری باشد، تفاوتی نیست. [ ۱۵] برخی نیز استدلال کرده اند که جوینیان دیدگاه رستگاری شدن مبتنی برداشتن ایمان را داشت ( برخلاف کلیسای کاتولیک که رستگاری وابسته به انجام کار نیک می دانست ) . جوینیان را گاهی به عنوان پیشروی اولیه اصلاحات مورد ستایش قرار می دهند. [ ۱۶] [ ۱۵] دلایلی وجود دارد که جوینیان به تمایز بین کلیساهای مرئی و نامرئی ( کلیسای مرئی شامل همین انسان های روی زمین و کلیسای نامرئی شامل قدیسان مسیحی ) اعتقاد داشت، بر اساس بیانیه خود مبنی بر اینکه کلیسا بر پایه ایمان استوار است و همه در کلیسا توسط خدا تعلیم داده می شوند و هیچ عضو نابالغی در کلیسا وجود ندارد. و هیچ کس نمی تواند «با تقلب» وارد کلیسا شود.
• سارماتیو: سارماتیو راهبی قرن چهارم در میلان و شاگرد جوینیان بود که در مورد برتری های های زندگی در صومعه و مجردی کشیشان بحث می کرد.
• بارباتیانوس: بارباتیانوس یک الهیدان اولیه کلیسا و یک جوینیانیست قرن چهارم بود. بارباتیانوس شایستگی زندگی دائم در تجرد را مورد مناقشه قرار داد و با زندگی زاهدانه مخالفت می کرد.