پاول پارسی یا پولُسِ پارسی یا پولُسِ ایرانی فیلسوف و منطق دان ایرانی در روزگار ساسانیان و استاد فلسفهٔ خسرو انوشیروان ساسانی بود.
پاول که در دربار شاه ایران، خسرو انوشیروان، بالید بر پایهٔ انجامِ گزارشِ سریانی منطقش از ریواردشیر ( ریشهر ) پارس بود و زین رو، وی را پارسی گفته اند.
... [مشاهده متن کامل]
سه گفتار در منطق ارسطو از پاول پارسی برجای مانده اند که سرراست از بُن پهلوی شان به ما نرسیده اند. دوتای آن ها به سریانی و آن دیگری نیز به عربی ( در ترتیب السعادات ابوعلی مسکویه ) برجای مانده اند.
گفتارهای پاول پارسی را بزرگمهر لقمان برای نخستین بار در سال ۱۳۹۵ با نام گویایی ارستو به پارسی ناب گردانده و چاپ کرده است.
گویایی ارستو دربردارندهٔ این سه گفتار از پاول پارسی است که به شاه خسرو انوشیروان ساسانی پیشکش شده:
• گفتار اندر گویایی ارستو
• روشنایی نامه ای بر اندر پیرامونِ گزارش ( Περὶ Ἑρμηνείας ) ارستو
• پیش درآمدی بر فرزانگی ارستو ( رده بندی ارستویی دانشها )
«درود بر خسروِ پیروزبخت، شاهِ شاهان، بهترینِ مردان، پاول، پیشکارتان!
فرزانگی ( فلسفه، حکمه ) ، که دانشِ راستینِ همه بُوَد، اندر شماست؛ و از فرزانگی که اندر شماست برایتان پیشکشها فرستم. این مایه ی شگفتی نَبُوَد که از بوستانِ فرمانروایی تان پیشکشهایی برایِ شما فرازبَرَند، از ایزدآفریده ها یزِشهایی ( قربانیهایی ) برایِ ایزد فرازمی آورند. پیشکشی که من فرستم از سخن است، چه فرزانگی، که بهتر از همه ی پیشکشهای دگر بوَد، به میانجیِ سخن رُخ نماید. همانا، چنین است آنچه فرزانگی درباره ی فرزانگی گوید: «میوه هایم بهتر از زرِ ناب و بار و برم بهتر از سیمِ شاهوارند». اینک، تندرستی و زور و توانایی و خدیوی و پادشاهی و شهریاری و آشتی و رایها و آیینها، و گزیده گویم، همه کنشهای نیک.
دیگر اینکه، جهان با خرد ساخته و راهبری شود، همچون چشمِ جان که هرچند کور بوَد، اَی ( یعنی ) از تواناییِ دیدنِ همه چیز بی بهره باشد، تنها از راهِ این روشن و روشن بین شود و بدین گونه از هزاران هزار چشمِ تن بهتر است. چه تنها با این چشم[ِ جان] بوَد که مردمْ راستی را اندر همه چیز بیند، از برایِ خویشاوندی اش با راستی اندر همه چیز. چنین چون چشمِ تن زِ بهرِ هم سرشتی اش با روشناییِ بیرون بیند، چشمِ جان نیز از برایِ خویشی اش با فروغِ مینوی، که در هر چیز بوَد، پرتوی را که در همه هست بیند.
پاول که در دربار شاه ایران، خسرو انوشیروان، بالید بر پایهٔ انجامِ گزارشِ سریانی منطقش از ریواردشیر ( ریشهر ) پارس بود و زین رو، وی را پارسی گفته اند.
... [مشاهده متن کامل]
سه گفتار در منطق ارسطو از پاول پارسی برجای مانده اند که سرراست از بُن پهلوی شان به ما نرسیده اند. دوتای آن ها به سریانی و آن دیگری نیز به عربی ( در ترتیب السعادات ابوعلی مسکویه ) برجای مانده اند.
گفتارهای پاول پارسی را بزرگمهر لقمان برای نخستین بار در سال ۱۳۹۵ با نام گویایی ارستو به پارسی ناب گردانده و چاپ کرده است.
گویایی ارستو دربردارندهٔ این سه گفتار از پاول پارسی است که به شاه خسرو انوشیروان ساسانی پیشکش شده:
• گفتار اندر گویایی ارستو
• روشنایی نامه ای بر اندر پیرامونِ گزارش ( Περὶ Ἑρμηνείας ) ارستو
• پیش درآمدی بر فرزانگی ارستو ( رده بندی ارستویی دانشها )
«درود بر خسروِ پیروزبخت، شاهِ شاهان، بهترینِ مردان، پاول، پیشکارتان!
فرزانگی ( فلسفه، حکمه ) ، که دانشِ راستینِ همه بُوَد، اندر شماست؛ و از فرزانگی که اندر شماست برایتان پیشکشها فرستم. این مایه ی شگفتی نَبُوَد که از بوستانِ فرمانروایی تان پیشکشهایی برایِ شما فرازبَرَند، از ایزدآفریده ها یزِشهایی ( قربانیهایی ) برایِ ایزد فرازمی آورند. پیشکشی که من فرستم از سخن است، چه فرزانگی، که بهتر از همه ی پیشکشهای دگر بوَد، به میانجیِ سخن رُخ نماید. همانا، چنین است آنچه فرزانگی درباره ی فرزانگی گوید: «میوه هایم بهتر از زرِ ناب و بار و برم بهتر از سیمِ شاهوارند». اینک، تندرستی و زور و توانایی و خدیوی و پادشاهی و شهریاری و آشتی و رایها و آیینها، و گزیده گویم، همه کنشهای نیک.
دیگر اینکه، جهان با خرد ساخته و راهبری شود، همچون چشمِ جان که هرچند کور بوَد، اَی ( یعنی ) از تواناییِ دیدنِ همه چیز بی بهره باشد، تنها از راهِ این روشن و روشن بین شود و بدین گونه از هزاران هزار چشمِ تن بهتر است. چه تنها با این چشم[ِ جان] بوَد که مردمْ راستی را اندر همه چیز بیند، از برایِ خویشاوندی اش با راستی اندر همه چیز. چنین چون چشمِ تن زِ بهرِ هم سرشتی اش با روشناییِ بیرون بیند، چشمِ جان نیز از برایِ خویشی اش با فروغِ مینوی، که در هر چیز بوَد، پرتوی را که در همه هست بیند.
