پولانتزاس، نیکوس (۱۹۳۶ـ۱۹۷۹)(Poulantzas, Nicos)
پولانتزاس، نیکوس
جامعه شناس مارکسیست یونانی الاصل. پس از کسب درجۀ دانشگاهی در حقوق در یونان، در ۱۹۶۰ به فرانسه رفت. علاوه بر تعلق به حزب کمونیست یونان، در مباحث نظری چپ فرانسه نیز تأثیرگذار بود. در فرانسه، همچنان که برای دریافت درجۀ دکتری حقوق به مطالعه می پرداخت، با الهام از نظریۀ سیاسی نوگرامشی و مارکسیسم آلتوسوی، چرخش نظری را به سوی نظریۀ دولت آغاز کرد. او، همراه با لویی آلتوسو، از نمایندگان مارکسیسم ساختارگرا محسوب می شود. او در کتاب پیشتاز خود، قدرت سیاسی و طبقات اجتماعی، که در زمان شورش های ۱۹۶۸ در فرانسه منتشر شد، پایۀ خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری را بر جدایی آن از تولید سرمایه داری قرار دارد. از آن جا که استثمار سرمایه داری به اجبار و فشار فرا اقتصادی نیاز ندارد، دولت سرمایه داری می تواند به صورت دولت ملی ـ مردمی سازمان یابد. البته دولت سرمایه داری در حفظ یکپارچگی اجتماعی جامعۀ منقسم به طبقات، به پیش بردن انباشت مدام یاری می رساند. از سوی دیگر به عقیدۀ او، در جامعه سرمایه داری جایگاه عینی دولت را خصلت سرمایه داری آن، صرف نظر از آن که چه کسی زمام آن را به دست دارد، تضمین می کند. اساساً در دهۀ ۱۹۶۰، آلتوسو و دستیارانش، در برنامۀ تجدید (نوسازی) مارکسیسم شان، رهانیدن مارکسیسم از اتهام اقتصادگرایی (یا جبرگرایی اقتصادی) را در دستور کار داشتند. در همین راستا، طبق نظر آلتوسو، کلیت اجتماعی از چهار مجموعۀ متمایز از اعمال ـ اقتصادی، سیاسی، ایدئولوژیک و نظری ـ در یک ترکیب پیچیده تشکیل شده است. هیچ کدام از این اعمال را نباید قابل تقلیل به بقیه دانست؛ بلکه بالعکس، هر کدام از این ها، درون محدوده هایی که در آن کلیت برای هر یک مشخص شده، دارای خودمختاری نسبی اند. مستمرترین تلاش برای کاربست این مفهوم در یک تحلیل را در آثار پولانتزاس می توان یافت. در واقع پولانتزاس مفهوم «خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری» را با الهام از همین ایدۀ «خودمختاری نسبی» آلتوسو طراحی و ارائه کرد. مفهوم «خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری» و «نظریۀ منطقه ای» (regional theory)، به مثابۀ تحلیلی از خیزش فاشیسم در دورۀ جنگ به کار برده شد. او در کنار پرداختن به مسائلی چون روابط طبقاتی داخلی و بین المللی در حال دگرگونی در سرمایه داری معاصر، حرکت به سوی قدرت پرستی در سرمایه داری معاصر و فروپاشی دیکتاتوری های نظامی در اسپانیا، پرتغال و یونان، به بررسی ماهیت فاشیسم آلمانی و ایتالیایی پرداخت. در هر حال، در هر دوره، توجه او همزمان هم به مسائل جاری استراتژی سیاسی جلب می شد و هم به ملاحظات نظری انتزاعی. او همچنین پیش از آن که در ۱۹۷۹ خودکشی کند، گذار سیاسی از حمایت از مارکسیسم ـ فمینیسم به حمایت از سوسیالیسمی دموکراتیک را تکمیل کرده بود که برخلاف نظر و استراتژی لنین نقش پیشتاز برای احزاب کمونیست را نفی و بر یاری جنبش های اجتماعی جدید تأکید می کرد.
پولانتزاس، نیکوس
جامعه شناس مارکسیست یونانی الاصل. پس از کسب درجۀ دانشگاهی در حقوق در یونان، در ۱۹۶۰ به فرانسه رفت. علاوه بر تعلق به حزب کمونیست یونان، در مباحث نظری چپ فرانسه نیز تأثیرگذار بود. در فرانسه، همچنان که برای دریافت درجۀ دکتری حقوق به مطالعه می پرداخت، با الهام از نظریۀ سیاسی نوگرامشی و مارکسیسم آلتوسوی، چرخش نظری را به سوی نظریۀ دولت آغاز کرد. او، همراه با لویی آلتوسو، از نمایندگان مارکسیسم ساختارگرا محسوب می شود. او در کتاب پیشتاز خود، قدرت سیاسی و طبقات اجتماعی، که در زمان شورش های ۱۹۶۸ در فرانسه منتشر شد، پایۀ خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری را بر جدایی آن از تولید سرمایه داری قرار دارد. از آن جا که استثمار سرمایه داری به اجبار و فشار فرا اقتصادی نیاز ندارد، دولت سرمایه داری می تواند به صورت دولت ملی ـ مردمی سازمان یابد. البته دولت سرمایه داری در حفظ یکپارچگی اجتماعی جامعۀ منقسم به طبقات، به پیش بردن انباشت مدام یاری می رساند. از سوی دیگر به عقیدۀ او، در جامعه سرمایه داری جایگاه عینی دولت را خصلت سرمایه داری آن، صرف نظر از آن که چه کسی زمام آن را به دست دارد، تضمین می کند. اساساً در دهۀ ۱۹۶۰، آلتوسو و دستیارانش، در برنامۀ تجدید (نوسازی) مارکسیسم شان، رهانیدن مارکسیسم از اتهام اقتصادگرایی (یا جبرگرایی اقتصادی) را در دستور کار داشتند. در همین راستا، طبق نظر آلتوسو، کلیت اجتماعی از چهار مجموعۀ متمایز از اعمال ـ اقتصادی، سیاسی، ایدئولوژیک و نظری ـ در یک ترکیب پیچیده تشکیل شده است. هیچ کدام از این اعمال را نباید قابل تقلیل به بقیه دانست؛ بلکه بالعکس، هر کدام از این ها، درون محدوده هایی که در آن کلیت برای هر یک مشخص شده، دارای خودمختاری نسبی اند. مستمرترین تلاش برای کاربست این مفهوم در یک تحلیل را در آثار پولانتزاس می توان یافت. در واقع پولانتزاس مفهوم «خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری» را با الهام از همین ایدۀ «خودمختاری نسبی» آلتوسو طراحی و ارائه کرد. مفهوم «خودمختاری نسبی دولت سرمایه داری» و «نظریۀ منطقه ای» (regional theory)، به مثابۀ تحلیلی از خیزش فاشیسم در دورۀ جنگ به کار برده شد. او در کنار پرداختن به مسائلی چون روابط طبقاتی داخلی و بین المللی در حال دگرگونی در سرمایه داری معاصر، حرکت به سوی قدرت پرستی در سرمایه داری معاصر و فروپاشی دیکتاتوری های نظامی در اسپانیا، پرتغال و یونان، به بررسی ماهیت فاشیسم آلمانی و ایتالیایی پرداخت. در هر حال، در هر دوره، توجه او همزمان هم به مسائل جاری استراتژی سیاسی جلب می شد و هم به ملاحظات نظری انتزاعی. او همچنین پیش از آن که در ۱۹۷۹ خودکشی کند، گذار سیاسی از حمایت از مارکسیسم ـ فمینیسم به حمایت از سوسیالیسمی دموکراتیک را تکمیل کرده بود که برخلاف نظر و استراتژی لنین نقش پیشتاز برای احزاب کمونیست را نفی و بر یاری جنبش های اجتماعی جدید تأکید می کرد.
wikijoo: پولانتزاس،_نیکوس_(۱۹۳۶ـ۱۹۷۹)