پو ـ سه مالایا و محصولات آن
در صفحات پیش چند بار به این واقعیت اشاره شد که فزون بر پو ـ سه ایران که آوانگاشت نام باستانی پارسَه ( Parsa ) است، چینی ها با سرزمین و مردمی دیگر آشنا بودند که همیشه نامش به همین شکل نوشته می شد. آن سرزمین را در دریای جنوب چین می دانستند و همان طور که نشان خواهیم داد از گروه سرزمینهایی است که مالایا نامیده می شوند. در چندین مورد خاطر نشان کردیم که نویسندگان چینی این دو پو ـ سه را با یکدیگر درآشفته اند و از همین رو شگفت نیست که این آشفتگی در میان چین شناسان اروپایی گسترده تر باشد و بیشتر آنها هر جا در مدارک مربوط به چین نامی از پو ـ سه مالایا بوده بیکسان و بنادرست ایرانش گرفته اند. پس جا دارد به بررسی دقیق دانسته های راستین خود در مورد این پو سه مرموز دریای جنوب بپردازیم. بدبختانه چینی ها هیچگاه اطلاعات پراکنده درباره پو سه جنوبی را هماهنگ نکرده اند؛ و تا آنجا که من می دانم، هیچ یک از دانشنامه های آنها شرحی بسامان از این موضوع پیش نمی گذارد. تا بدان پایه که گوئی حقیقت وجود دو سرزمین پو سه نام هیچگاه به ذهن نویسندگان چینی نرسیده است؛ دست کم من تاکنون نتوانسته ام متنی بیابم که بر وجود دو پو سه پافشاری کرده یا به مقایسه آنها پرداخته باشد. ضمن آنکه سعی خواهم کرد تا کورمال راه را پیدا کنم، بهیچ روی امید ندارم مطالعه من درباره منابع راجع به این موضوع کامل باشد و اطمینان دارم بسیاری نوشته های دیگر درباره این موضوع هست که یا در دسترسم نبوده یا از دیدم پنهان مانده است.
... [مشاهده متن کامل]
از پو ـ سه مالایا در ( p. 43b ) Man šu 1 نوشته فان چو ( Fan Čo ) پیرامون سال 860 میلادی نام برده شده است. وی می گوید: "اما سرزمین پیائو ( P‛iao ) ( برمه ) در فاصله هفتادوپنج روز راه ( یا دو هزار لی ) در جنوب شهر یون ـ چان ( Yun - čan ) واقع شده است. . . . 2 این سرزمین هم مرز با پو ـ سه و پو ـ لو ـ من ( P‛o - lo - men ) ( برهمنه ) ( Brāhmana ) است؛3 اما در جانب باختری مجاور است با شهر شه ـ لی ( Še - li ) . " در این سند بروشنی شرح داده شده آن پو ـ سه ای که در دوره تانگ می شناختند سرزمینی بود همسایه برمه و در خاک آسیا.
در جایی دیگر از Man šu ( p. 29 ) بحــــث درباره محلی اســـــــــت به نام تا ـ یین ـ کون ( Ta - yin - k‛un ) که مکان آن درست روشن نشده، و شاید در خلیج سیام باشد و در جنوب آن مردمان سرزمین پو ـ لو ـ من ( برهمنه ) ، پو ـ سه، شه ـ پو ( Še - p‛o ) ( جاوه ) ، پو ـ نی ( P‛o - ni ) ( بورنئو ) ، و کون ـ لون ( K‛un - lun ) برای تهاتر گرد می آیند. در آنجا گوهرهای بسیار هست و مشک و طلا از جمله کالاهای ارزشمند آنان است. 1 چون و چرا یندارد که در اینجا، برخلاف نظر پلیو، پو ـ سه مالایا مراد است، نه ایران2. مطلبی مشابه در Nan i či ( ’’شرح احوال بربرهای جنوب‘‘ ) آمده که در p‛in yü lan T‛ai3 نیز نقل شده است: ’’در نان ـ چائو ( Nan - čao ) مردمانی از پو ـ لو ـ من، پو ـ سه، شه ـ پو ( جاوه ) ، پو ـ نی ( بورنئو ) ، کون ـ لون و بسیاری از دیگر قبایل مرتد در بازار مکاره گرد آمده به تهاتر مروارید و گوهرهای بسیار با مشک و طلا4 پردازند. " این نوشته درست برابر نوشته ای است که در Man šu آمده، جز اینکه مرکز داد و ستدِ این پنج قبیله را درپادشاهی نان ـ چائو ( در استان یون ـ نان امروزی ) شمرده است. پارکر5از آمدن نام پو ـ سه در سالنامه تانگ یاد کرده، هر چند درباره معنی پو ـ سه در این زمینه خاموشی گزیده. در فصل راجع به پیائو ( برمه ) گفته شده است در نزدیکی پایتخت آن سرزمین تپه های ماسه ای و دشتی برهوت هست، هم مرزبا پو ـ سه و پو ـ لو ـ من، درست مانند آنچه از Man šu آوردیم. 6
در سال 742 م، کاهنی بودایی اهل یان ـ چو واقع بر کرانه رود یانگ تسه، به نام کی ین ـ چن ( Kien - čen ) به ژاپن سفر کرد و در راه به سال 748 از کانتون نیز دیداری کوتاه کداشت.
در چکیده کوتاه یادداشتهای روزانه او که تاکاکوسو به دست داده، 7 چنین آمده است:
, "Dans la rivière de Canton, il y avait d'innombrables vaisseaux appartenant aux brahmanes, aux Persans, aux gens de Koun - loun ( tribu malaise ) .
متن کتاب در دسترسم نیست، اما بی چون و چرا در این متن هم همان محلهای سه گانه پو ـ لو ـ من، پو ـ سه، و کون ـ لون را دارد که در Man šu آمده ، و بحث نه بر سر سرزمین برهمن ها که سرزمین و مردم پو ـ لو ـ من در مرز برمه، و پو ـ سه، باز هم در مرز برمه، و کون ـ لون مالایاست. در نیمه نخست سده هشتم نیز مردمان پو ـ سه مالایا را مردمانی دریا نورد می یابیم که در کانتون به داد و ستد با چینی ها می پردازند. نتیجه اینکه ماندگاه ’’ایرانی" که وی ادعا کرده در ساحل جنوبی هایی نان ( Hainan ) بوده، در واقع از آن مردم پو ـ سه مالایا بوده است. بدین ترتیب، پرسش دیگری که می توان پیش گذارد این است که آیا یی تسین ( Yi Tsin ) زائر در سال 671م می خواسته در کانتون بر کشتی ای ایرانی نشیند یا نه. 1 مقصد این کشتی پالمبانگ در سوماترا بود و در آبهای مالایا سفر کرد. از دید من در اینجا نیز پای مردم پو ـ سه مالایا در میان است نه ایرانیان.
شاید آشنائی با مردم پو ـ سه مالایا بسیار پیشتر از دوره تانگ بوده زیرا گویا در کتاب Kwan či که پیش از سال 527م نوشته شده از آنها نام برده شده است. در Hian p‛u کار هون چو ( Hun č‛u ) از دوره سونگ، 2 به نقل از این گفته شده است که žu hian ( نوعی بخور ) ، 3 شیره گونه ای کاج است که در سرزمین پو ـ سه در دریای جنوب می روید. این پوـ سه چنان درست بازنمائی شده که نمی توان ایرانش شمرد؛ این هم هست که از ایران هیچ گونه بخوری نخیزد. 4
همین متن در Hai yao pen ts‛ao ، نوشته لی سون از سده هشتم، 5 با عباراتی اندک متفاوت اما در پایه مشابه آمده است: ’’žu hian از نان ـ هایی ( Nan - hai ) ]سرزمینهای دریای جنوبی[ خیزد : این ماده شیره نوعی کاج در سرزمین پو ـ سه است. نوع سرخِ گیلاس وار و شفافش از همه مرغوبتر است. " کو تسون ـ شی ( K‛ou Tsun - ši ) که Pen ts‛ao yen i را در سال . . .
در صفحات پیش چند بار به این واقعیت اشاره شد که فزون بر پو ـ سه ایران که آوانگاشت نام باستانی پارسَه ( Parsa ) است، چینی ها با سرزمین و مردمی دیگر آشنا بودند که همیشه نامش به همین شکل نوشته می شد. آن سرزمین را در دریای جنوب چین می دانستند و همان طور که نشان خواهیم داد از گروه سرزمینهایی است که مالایا نامیده می شوند. در چندین مورد خاطر نشان کردیم که نویسندگان چینی این دو پو ـ سه را با یکدیگر درآشفته اند و از همین رو شگفت نیست که این آشفتگی در میان چین شناسان اروپایی گسترده تر باشد و بیشتر آنها هر جا در مدارک مربوط به چین نامی از پو ـ سه مالایا بوده بیکسان و بنادرست ایرانش گرفته اند. پس جا دارد به بررسی دقیق دانسته های راستین خود در مورد این پو سه مرموز دریای جنوب بپردازیم. بدبختانه چینی ها هیچگاه اطلاعات پراکنده درباره پو سه جنوبی را هماهنگ نکرده اند؛ و تا آنجا که من می دانم، هیچ یک از دانشنامه های آنها شرحی بسامان از این موضوع پیش نمی گذارد. تا بدان پایه که گوئی حقیقت وجود دو سرزمین پو سه نام هیچگاه به ذهن نویسندگان چینی نرسیده است؛ دست کم من تاکنون نتوانسته ام متنی بیابم که بر وجود دو پو سه پافشاری کرده یا به مقایسه آنها پرداخته باشد. ضمن آنکه سعی خواهم کرد تا کورمال راه را پیدا کنم، بهیچ روی امید ندارم مطالعه من درباره منابع راجع به این موضوع کامل باشد و اطمینان دارم بسیاری نوشته های دیگر درباره این موضوع هست که یا در دسترسم نبوده یا از دیدم پنهان مانده است.
... [مشاهده متن کامل]
از پو ـ سه مالایا در ( p. 43b ) Man šu 1 نوشته فان چو ( Fan Čo ) پیرامون سال 860 میلادی نام برده شده است. وی می گوید: "اما سرزمین پیائو ( P‛iao ) ( برمه ) در فاصله هفتادوپنج روز راه ( یا دو هزار لی ) در جنوب شهر یون ـ چان ( Yun - čan ) واقع شده است. . . . 2 این سرزمین هم مرز با پو ـ سه و پو ـ لو ـ من ( P‛o - lo - men ) ( برهمنه ) ( Brāhmana ) است؛3 اما در جانب باختری مجاور است با شهر شه ـ لی ( Še - li ) . " در این سند بروشنی شرح داده شده آن پو ـ سه ای که در دوره تانگ می شناختند سرزمینی بود همسایه برمه و در خاک آسیا.
در جایی دیگر از Man šu ( p. 29 ) بحــــث درباره محلی اســـــــــت به نام تا ـ یین ـ کون ( Ta - yin - k‛un ) که مکان آن درست روشن نشده، و شاید در خلیج سیام باشد و در جنوب آن مردمان سرزمین پو ـ لو ـ من ( برهمنه ) ، پو ـ سه، شه ـ پو ( Še - p‛o ) ( جاوه ) ، پو ـ نی ( P‛o - ni ) ( بورنئو ) ، و کون ـ لون ( K‛un - lun ) برای تهاتر گرد می آیند. در آنجا گوهرهای بسیار هست و مشک و طلا از جمله کالاهای ارزشمند آنان است. 1 چون و چرا یندارد که در اینجا، برخلاف نظر پلیو، پو ـ سه مالایا مراد است، نه ایران2. مطلبی مشابه در Nan i či ( ’’شرح احوال بربرهای جنوب‘‘ ) آمده که در p‛in yü lan T‛ai3 نیز نقل شده است: ’’در نان ـ چائو ( Nan - čao ) مردمانی از پو ـ لو ـ من، پو ـ سه، شه ـ پو ( جاوه ) ، پو ـ نی ( بورنئو ) ، کون ـ لون و بسیاری از دیگر قبایل مرتد در بازار مکاره گرد آمده به تهاتر مروارید و گوهرهای بسیار با مشک و طلا4 پردازند. " این نوشته درست برابر نوشته ای است که در Man šu آمده، جز اینکه مرکز داد و ستدِ این پنج قبیله را درپادشاهی نان ـ چائو ( در استان یون ـ نان امروزی ) شمرده است. پارکر5از آمدن نام پو ـ سه در سالنامه تانگ یاد کرده، هر چند درباره معنی پو ـ سه در این زمینه خاموشی گزیده. در فصل راجع به پیائو ( برمه ) گفته شده است در نزدیکی پایتخت آن سرزمین تپه های ماسه ای و دشتی برهوت هست، هم مرزبا پو ـ سه و پو ـ لو ـ من، درست مانند آنچه از Man šu آوردیم. 6
در سال 742 م، کاهنی بودایی اهل یان ـ چو واقع بر کرانه رود یانگ تسه، به نام کی ین ـ چن ( Kien - čen ) به ژاپن سفر کرد و در راه به سال 748 از کانتون نیز دیداری کوتاه کداشت.
در چکیده کوتاه یادداشتهای روزانه او که تاکاکوسو به دست داده، 7 چنین آمده است:
, "Dans la rivière de Canton, il y avait d'innombrables vaisseaux appartenant aux brahmanes, aux Persans, aux gens de Koun - loun ( tribu malaise ) .
متن کتاب در دسترسم نیست، اما بی چون و چرا در این متن هم همان محلهای سه گانه پو ـ لو ـ من، پو ـ سه، و کون ـ لون را دارد که در Man šu آمده ، و بحث نه بر سر سرزمین برهمن ها که سرزمین و مردم پو ـ لو ـ من در مرز برمه، و پو ـ سه، باز هم در مرز برمه، و کون ـ لون مالایاست. در نیمه نخست سده هشتم نیز مردمان پو ـ سه مالایا را مردمانی دریا نورد می یابیم که در کانتون به داد و ستد با چینی ها می پردازند. نتیجه اینکه ماندگاه ’’ایرانی" که وی ادعا کرده در ساحل جنوبی هایی نان ( Hainan ) بوده، در واقع از آن مردم پو ـ سه مالایا بوده است. بدین ترتیب، پرسش دیگری که می توان پیش گذارد این است که آیا یی تسین ( Yi Tsin ) زائر در سال 671م می خواسته در کانتون بر کشتی ای ایرانی نشیند یا نه. 1 مقصد این کشتی پالمبانگ در سوماترا بود و در آبهای مالایا سفر کرد. از دید من در اینجا نیز پای مردم پو ـ سه مالایا در میان است نه ایرانیان.
شاید آشنائی با مردم پو ـ سه مالایا بسیار پیشتر از دوره تانگ بوده زیرا گویا در کتاب Kwan či که پیش از سال 527م نوشته شده از آنها نام برده شده است. در Hian p‛u کار هون چو ( Hun č‛u ) از دوره سونگ، 2 به نقل از این گفته شده است که žu hian ( نوعی بخور ) ، 3 شیره گونه ای کاج است که در سرزمین پو ـ سه در دریای جنوب می روید. این پوـ سه چنان درست بازنمائی شده که نمی توان ایرانش شمرد؛ این هم هست که از ایران هیچ گونه بخوری نخیزد. 4
همین متن در Hai yao pen ts‛ao ، نوشته لی سون از سده هشتم، 5 با عباراتی اندک متفاوت اما در پایه مشابه آمده است: ’’žu hian از نان ـ هایی ( Nan - hai ) ]سرزمینهای دریای جنوبی[ خیزد : این ماده شیره نوعی کاج در سرزمین پو ـ سه است. نوع سرخِ گیلاس وار و شفافش از همه مرغوبتر است. " کو تسون ـ شی ( K‛ou Tsun - ši ) که Pen ts‛ao yen i را در سال . . .