پوروشا

پوروشا ( انگلیسی: Purusha ) ، در آخرین سرودهای «ودا» خدای یگانه ای جلوه می کند که خالق و پروردگار جهانیان است و «پوروشا» نامیده شده است. [ ۱]
در میان مکاتب فلسفی هند، فقط مکتب سانکهیا به طور خاص به مسئله آفرینش پرداخته و مسئله پیدایش درجات هستی، کیفیت اصول آفرینش، ارتباط این اصول بایکدیگر و سلسله مراتبی که براساس این اصول ایجاد شده را به طور مبسوط مورد بررسی قرار داده است.
به طور کلی مکتب سانکهیا ریشه کائنات و مادر خلقت را پراکریتی یا ماده اولیه می داند که بر اثر آمیزش با پوروشا ( Purusha ) یا روح، همه کائنات را به وجود می آید. بر طبق این مکتب، اساساً تار و پود عالم مبتنی بر فعل و انفعالات ماده اولیه و روح است.
نطفه سه اصل بزرگ مکتب سانکهیا، یعنی اصل فاعل یا پوروشا، اصل منفعل یا پراکریتی و اولین موجودی که از امتزاج این دو پدید می آید، یعنی عقل کل را می توان در سرود آفرینش و تکوین ریگ ودا باز شناخت. [ ۲]
نظام فلسفی «میمامسا» دو واقعیتِ پوروشا ( purussa ) و پراکریتی ( ماده نخستین ) ( prakrti ) را واقعیت غایی می داند. [ ۳]
مفهوم دیگری که از پوروشا در اوپانیشادها، دربارهٔ انسان مطرح شده، گاهی برابر با آتمن و به معنی قلب و روح است[ ۴]