پِنگ خانه بنایی است معمولاً چهارطاقی با سقف مخروطی و ابعاد تقریبی ۲ در ۳ متر. این بنا خاص شهر نجف آباد در استان اصفهان است و در تنظیم ساعت آبیاری کشاورزان کاربرد دارد.
میرآب ها در طول شب درون این ساختمان می ماندند و با قرار دادن کاسه ای سوراخ دار در ظرف آبی و مشاهده تعداد فرورفتن های کاسه در آب زمان آبیاری هر کشاورز را تعیین می کردند. کشاورزان محلی روش خلاقانه ای برای تقسیم بندی آب زراعی ابداع کرده بودند که این عمل در محلی به نام پنگ خانه انجام می شد. پنگ خانه ها، محل هایی بود در میان زمین های کشاورزی و در نزدیکی منبع آب که به صورت ایوانی نسبتاً کوچک تعبیه می شد و یک نفر معتمد کشاورزان به نام میرآب ( امیر آب ) در آن فعالیت می کرد.
در این پنگ خانه که چند جوی از کنار آن مکان می گذشت و متصدی ومعتمد ( میرآب ) تقسیم آب در آن محل با توجه به واحدهای زمانی مشخص ( پنگ ) ، آب را جهت آبیاری زمین های متفاوت تقسیم می نمود. روش تقسیم آب به این نحو بود که ظرف فلزی کوچکی که به آن پنگ می گفتند و سوراخ ریزی در ته آن تعبیه شده بود، روی سطح آب قرار می گرفت. به مرور زمان آب از سوراخ بالا آمده و در یک بازه زمانی مشخص که ظرف فلزی پر از آب می شد، خود به خود در آب غوطه ور می شد و بدان گونه آب زراعی به صورت زمان بندی شده و به صورت کاملاً عادلانه میان کشاورزان تقسیم می شد. به محض پر شدن آب پنگ، سهم آب نفر بعدی شروع می شد و متصدی پنگ خانه با صدای بلند کشاورز یا باغدار بعدی را ندا می داد تا آب را به سمت اراضی خود هدایت کند و به اندازه سهمش از آب کشاورزی بهره گیرد.
این روش امروز دیگر کاربردی ندارد ولی یکی از روش های خلاق قدیمی است که به عنوان یکی از شاهکارهای قدیمیان از آن نام برده می شود و جزو ساعت های آبی قدیمی جهان است که در حال حاضر دو نمونه از این بناها در نجف آباد قرار دارد.
در حال حاضر تنها چند نمونه از پنگ خانه های قدیمی شهر نجف آباد محفوظ مانده یا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و مابقی آن ها بر اثر بی توجهی تخریب شده اند یا دچار تغییر کاربری شده اند.
از این پنگ خانه ها، یکی در بیشه ( چناران ) نجف آباد و یکی دیگر در ادامه خیابان جوی خارون ( انتهای بلوار ولیعصر، باغ نو ) که توسط شهرداری نجف آباد به طور غیرقانونی و شبانه تخریب شد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفمیرآب ها در طول شب درون این ساختمان می ماندند و با قرار دادن کاسه ای سوراخ دار در ظرف آبی و مشاهده تعداد فرورفتن های کاسه در آب زمان آبیاری هر کشاورز را تعیین می کردند. کشاورزان محلی روش خلاقانه ای برای تقسیم بندی آب زراعی ابداع کرده بودند که این عمل در محلی به نام پنگ خانه انجام می شد. پنگ خانه ها، محل هایی بود در میان زمین های کشاورزی و در نزدیکی منبع آب که به صورت ایوانی نسبتاً کوچک تعبیه می شد و یک نفر معتمد کشاورزان به نام میرآب ( امیر آب ) در آن فعالیت می کرد.
در این پنگ خانه که چند جوی از کنار آن مکان می گذشت و متصدی ومعتمد ( میرآب ) تقسیم آب در آن محل با توجه به واحدهای زمانی مشخص ( پنگ ) ، آب را جهت آبیاری زمین های متفاوت تقسیم می نمود. روش تقسیم آب به این نحو بود که ظرف فلزی کوچکی که به آن پنگ می گفتند و سوراخ ریزی در ته آن تعبیه شده بود، روی سطح آب قرار می گرفت. به مرور زمان آب از سوراخ بالا آمده و در یک بازه زمانی مشخص که ظرف فلزی پر از آب می شد، خود به خود در آب غوطه ور می شد و بدان گونه آب زراعی به صورت زمان بندی شده و به صورت کاملاً عادلانه میان کشاورزان تقسیم می شد. به محض پر شدن آب پنگ، سهم آب نفر بعدی شروع می شد و متصدی پنگ خانه با صدای بلند کشاورز یا باغدار بعدی را ندا می داد تا آب را به سمت اراضی خود هدایت کند و به اندازه سهمش از آب کشاورزی بهره گیرد.
این روش امروز دیگر کاربردی ندارد ولی یکی از روش های خلاق قدیمی است که به عنوان یکی از شاهکارهای قدیمیان از آن نام برده می شود و جزو ساعت های آبی قدیمی جهان است که در حال حاضر دو نمونه از این بناها در نجف آباد قرار دارد.
در حال حاضر تنها چند نمونه از پنگ خانه های قدیمی شهر نجف آباد محفوظ مانده یا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و مابقی آن ها بر اثر بی توجهی تخریب شده اند یا دچار تغییر کاربری شده اند.
از این پنگ خانه ها، یکی در بیشه ( چناران ) نجف آباد و یکی دیگر در ادامه خیابان جوی خارون ( انتهای بلوار ولیعصر، باغ نو ) که توسط شهرداری نجف آباد به طور غیرقانونی و شبانه تخریب شد.
wiki: پنگ خانه