پنبه

[ویکی فقه] پنبه: گیاهی معروف است.
ازپنبه به مناسبت در باب های طهارت، صلاة و حج، سخن رفته است.
احکام پنبه
۱)پوشیدن لباس پنبه ای ونیز نماز خواندن در آن استحباب دارد.
۲)مستحب است لباس احرام و کفن از جنس پنبه باشد.
۳)سجده بر پنبه وپارچه ی تهیّه شده از آن بنابر مشهور- جز در حال ضرورت- جایز نیست.
۴)هرچند سجده بر کاغذ صحیح است، لیکن در جواز سجده بر کاغذ ی که از پنبه- وهر چیزی که سجده بر آن صحیح نیست- ساخته شده باشد، اختلاف است.

پَنبِه ( به انگلیسی: Cotton ) یک نوع محصول کشاورزی است که از الیاف پوشانندهٔ دانهٔ گیاه پنبه ( با نام علمی Gossypium ) به دست می آید. پنبه تشکیل شده از الیافی نرم و پف دار است که درون کپسولی به دور تخم های گیاه پنبه می روید. این الیاف از سلولز تشکیل شده اند و به دلیل ویژگی پوشانندگی، می توانند تخم های گیاه را با خود به مناطق دور ببرند و به گسترش گیاه کمک کنند.
گیاه پنبه بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سراسر جهان شامل قاره آمریکا، آفریقا، و هند است. بیشترین تنوع پنبه های وحشی نخست در مکزیک، و سپس در استرالیا و آفریقا یافت می شود. پنبه توسط ساکنان هر دو بر قدیم و بر جدید اهلی شد. بخش هایی از الیاف پنبه در کاوش های باستان شناسانه مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد در مکزیک و تمدن دره سند ( پاکستان امروزی ) پیدا شده اند.
این محصول که به دلیل مبادلات وسیع تجاری اش «طلای سفید» لقب گرفته است از اهمیت اقتصادی فراوانی برخوردار است. [ ۱] این گیاه در تولید نخ و پارچه به کار برده می شود. برای این منظور، الیاف آن را به شکل گسترده و رشته رشته درمی آورند تا دراز و پیچیده در هم شوند. نخ پدید آمده سپس برای تولید پارچه به کار گرفته می شود. اگرچه این روش از دیرباز تاکنون مرسوم بوده است، این تنها اختراع پنبه ریسی بود که هزینه تولید پارچه از این راه را پایین آورد و باعث بهره گیری گسترده از پنبه شد به گونه ای که امروزه پرکاربردترین الیاف به کار رفته در صنعت پوشاک است.
تخمین زده می شود که هم اکنون ۲۵ میلیون تن پنبه در هر سال تولید می شود. این میزان برابر با سطح زیر کشت ۲٫۵ درصد از زمین های کشاورزی روی زمین است. هم اکنون هند با تولید بیش از ۶ میلیون تن پنبه در سال بزرگ ترین تولیدکننده پنبه در جهان است و پس از آن چین و ایالات متحده آمریکا با اختلاف زیاد از سایر کشورها در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. [ ۲]
برای نخستین بار پارچه پنبه ای در حدود ۱٬۹۰۰سال پیش از میلاد توسط تمدن دره سند در آسیای جنوبی بافته شد. [ ۳]
یکی از استفاده های پنبه در صنعت نساجی است. استفاده هایی مانند پارچه های پنبه ای، جوراب، لباس زیر، لباس کودک، حوله ها، پارچه های مخملی، کلاه خواب و … نخ مورد استفاده در قلاب بافی و بافندگی نیز اغلب از جنس پنبه است.
بسیاری از پارچه ها تماماً از الیاف پنبه تولید می شوند. همچنین می توان برخی دیگر از الیاف را با پنبه مخلوط کرد و به این ترتیب خواص مورد نیاز دیگری به منسوج اضافه نمود. به عنوان نمونه مخلوط ابریشم مصنوعی با پنبه یا مخلوط الیاف مصنوعی مانند پلی استر با پنبه. همچنین می توان نخ پنبه ای را با نخ کشیده شده مخلوط کرد و پارچه های کشباف مورد نیاز برای لباس هایی مانند شلوار جین و لباس های کشی تولید کرد.

پنبه (سرده). گیاه پنبه ( نام علمی: Gossypium ) سردهای از گیاهان تبار Gossypieae است که بومی مناطق گرمسیر و شبه گرمسیر هر دو جهان نوین و کهن است. این سرده دارای نزدیک به ۵۰ گونه است که آن را یکی از پرتعدادترین سرده های تبار خود کرده. نام علمی این سرده برگرفته از واژه غوز در زبان عربی است که به معنای «نرم و لطیف» است.
خاستگاه سرده گیاه پنبه به ۱۰–۵ میلیون سال پیش بازمی گردد. [ ۲] گونه های این سرده در مناطق خشک و نیمه خشک گرمسیری و شبه گرمسیر یافت می شوند. آن ها اغلب به صورت بوته یا بوته وار هستند و در ریخت ها و شکل های بسیار متنوع با ویژگی های مختلف یافت می شوند.
پنبه ریشه ای مستقیم و طویل دارد که در ابتدای فصل رشد به سرعت و به صورت عمقی به درون خاک نفوذ می کند. اگر خاک نفوذپذیر باشد تا قبل از سبزشدن، ریشه پنبه می تواند تا عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر در خاک نفوذ کند و زمانی که بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متر برسد، ریشه تا عمق بیش از ۶۰ سانتی متر نفوذ می یابد. در خاکهای گرم و نفوذ پذیر و تحت کشت آبی پتانسیل نفوذ ریشه به ۲ متر و در شرایط دیم تا ۳ متر می رسد، اگر چه عمق توسعه ریشه تا ۶ متر نیز گزارش شده است. همراه با افزایش عمق توسعه ریشه، از قطر ریشه به سرعت کاسته شده و ریشه منشعب می گردد.
عموماً ساقه اصلی بدون گل است. ساقه بعد از سبز شدن و به مدت یک ماه شامل ۴ تا ۵ میانگره و فاقد انشعاب است. ساقه بافتی چوبی داشته اما سخت نیست. یک جوانه در هر گره ساقه اصلی و در زاویه داخلی هر برگ وجود دارد که می تواند به صورت شاخه رویشی یا شاخه زایشی رشد نماید. غالباً جوانه های رویشی واقع در روی گره های پایینی گیاه ۳ تا ۵ فعال شده و تولید شاخه های رویشی می کنند و شاخه های زایشی روی گره های بالاتر به وجود می آیند. مکان تشکیل اولین شاخه در روی ساقه اصلی به گونه، رقم، تراکم بوته، مقدار نیتروژن و رطوبت خاک، آسیب به مریستم انتهایی ساقه یا خسارتهای دیگر بستگی دارد. شاخه زایشی واقع در ناحیه میانی بیشترین تعداد گل را داشته و بالاترین سهم را در تشکیل عملکرد بوته دارند. هیچ شاخه رویشی در بالای اولین شاخه زایشی تشکیل نمی گردد و هر چه مکان اولین شاخه زایشی به پایین بوته نزدیک تر باشد، نسبت شاخه های زایشی به رویشی بیشتری وجود دارد و گیاه زودرس تر می باشد. در ارقام دیررس اولین شاخه زایشی در گره های بالاتر تشکیل می شود، پس عملکرد بوته پایین است. تفاوت دیگری بین شاخه های زایشی و رویشی در زاویه آنها نسبت به ساقه اصلی می باشد. شاخه های زایشی کم و بیش عمودی رشد می کنند، در حالی که شاخه های زایشی عموماً به طور افقی رشد می نمایند.

گیاهی با نام علمی Gossypium herbaceum، از خانوادۀ کتان. از تارهای غوزۀ آن در ریسندگی و بافندگی استفاده می کنند. این تارها بذر یا میوۀ رسیده را کاملاً دربر می گیرند. در کارخانه، تارهای چسبیده به بذر را جدا کرده و در صنایع نساجی مصرف می کنند. از بذر پنبه برای تهیۀ روغن و غذای دام استفاده می کنند. رنگ دانۀ مخصوص پنبه، با نام گوسیپول، را با اعمال برخی تغییرات برای جلوگیری از بارداری به کار می برند. تاریخچۀ استفاده از پنبه در ایران احتمالاً به دورۀ هخامنشیان برمی گردد. هرات، نیشابور، ری، طبرستان، آمل، جبال، اصفهان، شوشتر، خوزستان، توَّز و آذربایجان از مراکز مهم تولید پنبه در دورۀ اسلامی بوده اند. در شاهنامۀ فردوسی، و سفرنامه های مارکوپولو و شاردن، اشاراتی به پنبه و کشتزارهای وسیع آن دیده می شود. در اوایل قرن ۱۳ش، کمپانی هند شرقی بریتانیا در مقابل کالاهایی مثل شکر، ادویه، و رنگ و روغن، پنبۀ خام را از ایران به هند صادر می کرد. کانون های اصلی کشت پنبه در ایران، بیشتر در شمال کشور است. برای تهیۀ پنبه، پس از به دست آمدن محصول پنبه ابتدا آن را پاک می کنند که به این عمل «حلاجی» می گویند؛ سپس، تارهای پنبه را، که به صورت فتیله و بدون تاب است، به شکل «نخ» یعنی رشتۀ نازک و بلندی می ریسند که بتوان از آن برای تاروپود فرش یا پارچه بهره گرفت. برای مشخص کردن میزان نازکی یا کلفتی نخ، آن را با شماره مشخص می کنند. به عبارت دیگر، نمرۀ نخ نمایندۀ میزان ظرافت و ضخامت رشتۀ مورد نظر است. نمرۀ نخ در نظام متری براساس معیارهای استاندارد عبارت است از (فرمول ۱) یعنی درازای پرز، تقسیم بر وزن آن. به رشته های نخ پنبه، و نیز پشم و ابریشم، که به صورت گلوله درآمده و معادل یک دوم بقچه باشد، «کلاف» گویند. به عبارت دیگر، بیست کلاف مساوی با یک «بقچه» است.فرمول ۱:
وزن هر کلاف دست ریسی ۲۲۵ تا ۲۵۰ گرم و درنتیجه وزن هر بقچه در حدود ۶۰ سیر یا۱.۵ مَن (۴.۵ کیلو) است و کلاف کارخانه نخ ریسی، ۱۵۰ گرم وزن دارد. نخ ماشینی از نخ دست ریس ظریف تر و به همین علت گران تر است و آن را معمولاً برای تاروپود نازک و ظریف قالی و قالیچه های شهری به کار می برند که شمارۀ بیست آن بیش از گونه های دیگر کاربرد دارد. جنگ های داخلی امریکا در اوایل دهۀ ۱۸۶۰، و مناسبات ایران و روسیه باعث بهبود وضعیت تجارت پنبه در ایران شد. در ۱۳۱۲ش، دولت ایران قانون انحصار پنبه را تصویب کرد، اما در ۱۳۲۴ش، این انحصار لغو شد. پس از آن، مؤسسات تخصصی به تولید پنبه پرداختند. در دهه های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰، ایران نخستین تولیدکنندۀ پنبه جهان شد، اما در سال های بعد، به سبب رونق بیشتر تولید نفت و برخی سیاست های غلط دیگر، از توجه به این مادۀ مهم کاسته شد. در ایران بیش از ۲۰۰ کارخانۀ بزرگ نساجی وجود دارد که ازجمله فعالیت های آن تولید نخ متناسب برای تار قالی است. این کارخانه ها در ۱۳۴۹، در تهران، اتحادیه ای با نام «صنایع نساجی پنبه ای و الیاف مصنوعی ایران» تشکیل دادند. مزارع پنبه نزدیک به ۵۰ درصد از سموم شیمیایی مبارزه با آفات را مصرف می کنند، در حالی که سهم پنبه در تولیدات کشاورزی جهانی فقط پنج درصد است. در ۱۹۹۲، اولین پنبۀ دستکاری شدۀ ژنتیکی در امریکا تهیه شد. در ۱۹۹۵، مهندسان ژنتیک در استرالیا نوعی پنبه تولید کردند که حاوی ژنی از باکتری های خاک بود. این ژن پروتئینی تولید می کند که خاصیت آفت کش دارد و کرم غوزه و جوانۀ پنبه را ازبین می برد.