پلان

1 ) ـ پلان دیالکتیک
2 ) ـ مسأله ـ علت ـ راهکار
3 ) ـ تشریحی
4 ) ـ سنجشی
5 ) ـ توضیحی همراه با قاعده و تفسیر
6 ) ـ پاسخی یا بررسی ستادی
1 ) ـ پلان دیالکتیک. چهار چوب این طرح چنین است: الف ـ تز. ب ـ آنتی تز. ج ـ سنتز. در تز، مثبت ها یا خوبی ها، در آنتی تز، بدی ها ( منفی ها ) و در سنتز، نتیجه گیری می شود.
مثال:
پرسش پژوهش: آیا کاشت تریاک در کشور به سود کشور است یا به زیان آن؟
فرضیه: اگر با برنامه و کنترل شده باشد، سودمند است. ( فرضیه پژوهش )
موضوع پژوهش: کاشت تریاک در کشور
پلان:
الف ـ تز.
ـ ارزش دارویی تریاک
ـ ارزش صادراتی آن برای استفاده ی دارویی
ـ ارزش دانه�های خشخاش آن برای تولید روغن و دیگر مواد غذایی
ـ ارزش زیست محیطی آن به عنوان مهم ترین ضد آفت گندم و برخی فرآورده�های کشاورزی دیگر
ـ ارزش کارآفرینی آن در بخش کشاورزی
ب ـ آنتی تز.
ـ سوء استفاده از آن برای تولید مواد مخدر
هزینه های بالای امنیتی برای جلوگیری از سوء استفاده از تریاک
ج ـ سنتز= نتیجه.
با این پلان، موضوعاتی نوشته می شود که هم خوبی دارند و هم بدی.
2 ) ـ مسأله ـ علت ـ راهکار. موضوع هایی با این طرح نوشته می شود که نه تنها هیچ نکته های مثبتی در آنها نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی نیز هستند.
مثال:
پرسش پژوهش: ریشه ی مواد مخدر در کجاست؟
فرضیه: وضع بد اقتصادی و ناتوانی دولت در کنترل مرزها و مدارا با باندهای قاچاق
موضوع: ریشه یابی گسترش مواد مخدر
پلان:
الف ـ مسأله.
ـ تاریخچه ی مواد مخدر
ـ کشورهای تولید کننده
ـ باندهای قاچاق، شگردها و راه�های آنان برای وارد کردن و فروش در کشور
ـ اهمیت مواد مخدر برای سران کشور
ـ شمار معتادان و دسته بندی سنی آنها
ب ـ علت
ـ انگیزه های گرایش به تجارت مواد مخدر
ـ بستر فرهنگی گرایش به دادو ستد مواد مخدر و اعتیاد به آنها
ـ خاستگاه جغرافیایی این مواد در کشور یا در کشورهای دیگر
ـ وضعیت مرزها
ـ انگیزه و تجهیزات نیروهای امنیتی
ج ـ راهکار
ـ شیوه های جلوگیری از گسترش ورود مواد مخدر به کشور
ـ وضع قوانین سختگیرانه برای قاچاقچیان
ـ درمان جسمی و روانی معتادان برای از میان بردن تقاضا
ـ ایجاد کار مناسب برای معتادانی که درمان می شوند و قاچاقچیانی که پشیمان می شوند
ـ کارفرهنگی گسترده در میان مردم برای اینکه معتادان درمان شده و قاچاقچیان پشیمان شده را به چشم انسانی شریف بنگرند
3 ) ـ تشریحی. با این پلان، موضوع هایی که هیچ نکات منفی یا پیامدهای بدی در آنها نیست، نوشته می شود.
مثال:
پرسش پژوهش: آزادی رسانه ها تا چه اندازه در فرهنگ سازی نقش دارد؟
فرضیه: نقش بالای فرهنگ سازی در جامعه را را می توان پیامد آزادی رسانه ها دانست.
موضوع: آزادی رسانه ها و نقش فرهنگ سازی آنها
پلان:
ـ تعریف آزادی رسانه ای
ـ انواع رسانه و کارکرد آنها
ـ نقش رسانه های داخلی در کاستن از تأثیرهای فرهنگی رسانه های خارجی
ـ میزان آزادی برای رسانه ها
ـ چگونگی ارزیابی آزادی رسانه ها در هدایت فرهنگی جامعه به سمت دلخواه
4 ) ـ سنجشی ( مقایسه ای ) . با این طرح، وجوه اشتراک و اختلاف دو چیز با هم سنجیده می شود.
مثال:
پرسش پژوهش: تفاوت ها و اشتراک های پدر و مادر با سواد و بی سواد کدام است؟
فرضیه: میان پدر و مادرهای با سواد و بی سواد تفاوت ها و اشتراک های چشمگیری وجود دارد.
موضوع: مقایسه پدر و مادر با سواد و بی سواد
پلان:
ـ تعریف سواد
ـ انواع سواد
الف - تفاوت های پدر و مادر باسواد و بی سواد در:
1ـ تربیت فرزند
2�ـ محیط کار
3�ـ نقش آفرینی در جامعه
4ـ سرنوشت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور
5ـ تحلیل و نتیجه گیری
ب ـ اشتراک ها
ـ نقش عاطفی
ـ عقل اجتماعی
ـ تحلیل و نتیجه گیری
5 ) ـ توضیحی همراه با قاعده و تفسیر. هرگاه موضوع به گونه ای باشد که بخواهیم یک جمله یا شعری را تشریح کنیم. این گونه موضوع ها بیش تر در اندازه ی یک مقاله است. در این موضوع ها، آنچه باید بررسی شود در جمله یا شعر هست؛ و مانند طرح های پیشین، جزئیات موضوع توسط پژوهشگر نوشته نمی شود؛ بلکه در خود جمله یا شعر موجود می باشد. در این موضوع ها، پژوهشگر به دنبال حل مشکلی از جامعه نیست؛ بلکه می خواهد ارزش سخن یا شعر شاعری را به نمایش بگذارد تا شاید بتواند احساسات کم رنگ جامعه را پررنگ کند یا احساس مرده ای را زنده کند یا به سطح نظری موضوعی بیفزاید. در این موضوع ها، پرسش پژوهش می تواند پس از شنیدن یا خواندن جمله یا شعری پیش آید.
مثال:
کار خود گر به کرم بازگذاری حافظ
ای بسا عیش که با بخت خداد داده کنی
پرسش پژوهش: چرا حافظ بر این باور است که باید ریشه بسیاری از رخدادها را از خدا دانست؟
فرضیه: برای این که او می خواهد تا انسان ها در برابر رویدادهایی که توان چیرگی بر آنها را ندارند، گرفتار ناامیدی و پوچی نشوند.
موضوع: تأثیر فرا زمینی دانستن برخی گرفتاری ها بر زندگی انسان.
پلان:
1ـ معانی کار در شعر حافظ.
2ـ معنی یا معانی کرم در این بیت.
3ـ واگذار کردن کار به کرم
4ـ معانی عیش در دیدگاه شاعر
5ـ بخت خدا داده چیست؟
6ـ تأثیر بازاگذاری کار به کرم در زندگی مادی و معنوی انسان
7ـ آیا همه کارها را باید از سوی کرم دانست یا برخی از آنها را؟
8 ـ رابطه جبر و اختیار با بازگذاری کار به کرم
6 ) ـ پاسخی. موضوعی که پرسش آن برای پژوهشگر پیش نیامده؛ بلکه کس دیگری پرسش را مطرح می کند و از پژوهشگر می خواهد به آن پاسخ دهد. این موضوع ها بیش تر در اداره ها، وزارتخانه ها، سازمان ها، پادگان ها شرکت ها، کارخانه ها و . . . ممکن است پیش آید. به این پلان، بررسی ستادی نیز گفته می شود و یکی از درس های دوره ی فرماندهی و ستاد نظامیان بوده و چهار چوب آن چنین است:
1ـ موضوع. در این بخش، پرسش یا مشکل پیش آمده به صورت یک جمله ی مثبت نوشته می شود.
2ـ شرح. توصیف آن مشکل آن گونه که هست.
3ـ تحلیل. ریشه یابی مشکل و آثار آن بر دیگر افراد یا بخش ها.
4ـ فرضیه ها. پیش بینی پیامدهای احتمالی آن مشکل در صورت حل نشدن؛ و یا پیش بینی جلوگیری از مشکلات دیگر با حل آن مشکل.
5ـ پیشنهادها. برای حل مشکل یا جلوگیری از گسترش آن.
هر نویسنده ای می تواند با نگرشی دقیق تر، از دل هر موضوعی ریزموضوعات بسیاری در همه ی زمینه ها بیرون آورد. برای کسی که تازه با پلان نویسی آشنا می شود، بهترین کار این می باشد که پیش از نوشتن، چندین موضوع برگزیند و برای هر یک به صورت تمرینی پلانی بنویسد تا در این کار ورزیده شود. در اهمیت پلان نویسی باید گفت که گاهی زمانی که برای نوشتن پلان یک موضوع به کار می رود، از زمانی که برای پژوهش و نگارش متن به کار می شود، شاید بیش تر باشد.
بررسی ستادی برای ریشه یابی و بیش تر برای حل مشکلات اداری به کار می رود و دارای پنج ماده است:
1ـ موضوع: در این جا مشکلی که باید حل شود در چند واژه نوشته می شود.
2ـ شرح. در این جا آن مشکل همان گونه که هست ( بی هیچ توضیح اضافی ) ، تشریح می گردد.
3ـ ریشه یابی ( تجزیه و تحلیل ) . در این ماده به ریشه یابی مشکل پرداخته شده و علل آن نوشته می شود.
4ـ پیامدها. در این ماده، پیامدهای احتمالی حل نشدن و شدن مشکل آورده می شود.
5 ـ راهکار. در این ماده راهکار یا راهکارهای حل مشکل به صورت جمله های مصدری نوشته می شود.