پل قراچای

(یا پل خسروآباد) پلی تاریخی، متعلق به دوره­ ی صفویه، در شهرستان اسدآباد (جاده­ ی همدان – کرمانشاه)، بر روی رود قراچای. پل آجری چهار دهانه­ ای است که به نام آبادی مجاورش -خسروآباد- به این نام معروف است.
این پل شامل دو چشمه ی اصلی و دو چشمه ی کوچک­تر در دو طرف چشمه­ های اصلی است. عرض دهانه­ های اصلی 6.33 متر و بلندی آنها از آب­ رو تا تیزی طاق 4.86 متر و قطر طاق ۱۲۰ سانتی­متر است. عرض دهانه­ های کوچک 4.25 متر و بلندی آنها از آب­ رو تا تیزی طاق 3.62 متر و قطر طاق ۱۰۳ سانتی­متر است. طاق­ های هر چهار چشمه جناغی است. هنگام بنای پل ابتدا تا بلندی ۱۵۵ سانتی­متری از تخته سنگ­ های لاشه به ابعاد مختلف با ملات گچ استفاده شده و سپس روی سنگ­ ها سه رج آجر چهارگوش چیده شده است. برای زدن طاق در دو چشمه ی اصلی، ابتدا در وسط قطر پل، ده رج آجر به صورت کَله به ضخامت ۷۷ سانتی­متر از دو طرف تا تیزی طاق، طاق زده شده و سپس در دو طرف این ده رج آجر، بقیه ی طاق هر چشمه از آجر و ملات گچ ساخته شده است. در چشمه­ های کوچکتر نیز به همین طریق طاق زده شده. با این تفاوت که در این دو چشمه ابتدا هفت رج آجر کله به ضخامت ۵۳ سانتی­متر طاق زده شده و بعدا بقیه­ ی طاق را ساخته­ اند. چنین به نظر می­ رسد که بعد از ساختن پایه­ ها ابتدا قسمت­ های مرکزی طاق چشمه­ ها را زده ­ و پس از آن آجرها را افقی چیده و پل را ساخته ­اند؛ برای این که این دو قسمت با هم قفل و بست نشده ­اند. قسمت بالایی پل از روی پایه­ ی میانی، از دو طرف دارای شیبی ملایم است.
درازای پل از ابتدای سیل برگردان 44 متر و پهنای پل با جان ­پناه دو طرف 5.70 متر و پهنای هر یک از جان­ پناه­ ها ۴۵ سانتی­متر است. بلندی جان­ پناه­ ها به علت از بین رفتن آنها مشخص نیست. بلندی از کف سنگ فرش آب­ رو تا بلندترین نقطه ی آن 6.5 متر است. در دو طرف پایه ­های پل، سیل برگردانی نیم­مخروطی­ شکل برای شکستن فشار آب، بر پایه­ ها اضافه شده است. قطر سه پایه ی اصلی پل تقریبا با یکدیگر یکسان بوده و هر یک در حدود ۴۰۰ سانتی­متر است. پیرامون نیم­ مخروط ها در قسمت سنگ­ چین (پایین پل)، 6.65 متر است که هر چه به طرف بالای پل م ی­رویم کمتر شده تا جایی که به یک نیم­مخروط ناقص در سطح بالایی پل ختم می­ شود. دو طرف پل چه از طرف شمال، که مسیر آب است، و چه از طرف جنوب، سیل برگردان­ ها با سنگ لاشه و ملات گچ ساخته­ شده­ اند. تنها سیل برگردانی که تا اندازه ­ای سالم باقی مانده سیل برگردان شمال شرقی است به درازای 13.5 متر.
ابعاد آجرهایی که در ساختمان این پل به کار رفته 21در 21در 5 سانتیمتراست. مصالح ساختمان پل آجر، سنگ لاشه، سنگ تراش، قلوه سنگ و گچ است. این پل به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ 21 اردی­ بهشت 1376 به ثبت رسیده است.
منابع:
http://178.18.82.243/articleteaser/3633