پشه ای

پَشَه ای
پَشَه ای(یا پشایی) از زبان های هندو-آریایی که زمانی در دامنة جنوبی هندوکش، مردم ساکن در بخش علیای رود کابل و دره های علی شنگ و علی نگر و درة نور در شمال شرقی افغانستان بدان سخن می گفتند. بعدها بر اثر هجوم افغان ها، به نیجرائو و گائو و ولایت لَغمان (لَگمان) آمدند و زبانشان امروزه تغییر پیدا کرده و به پشتو بسیار نزدیک شده است. پیش از مسلمان¬شدن، مناطق یادشده مهم ترین قطب فرهنگی بودند و از این رو، هم از نظر واژگانی و هم از نظر صرفی، تأثیر عمیقی بر پراچی گذاشته¬اند. واکه های پَشَه ای عبارت اند از: a کشیده u o i e و واکه های مرکب /ow/ و /ay/. از ویژگی پشه ای دمش صامت در موقعیت آغازین و میانی است. صامت تکراری (تشدید) در پشه ای وجود ندارد. تکیه در افعال معمولاً روی هجای اول می افتد. پشه ای زبان ها با فارسی کاملاً آشنایند. نشانة جمع -an است. /b/ در وسط به /v/ تبدیل می شود. اغلب پسوند -u در پایان اسم می آید و به نظر می رسد که به آن حالت معرفه می دهد، در صورتی که آخرین حرف مصوت باشد، مصوت می افتد و جای آن -u می نشیند: butu «بوتة خیار». xarbizu «خربزه»، gu «گاو»، golu «گوساله». در پَشَه ای گرایشی به کوتاه کردن نام هاست؛ مانند: gem «گندم»، ve «خانه»، mi «مهتاب»، lay «برادر»، sey «خواهر». نشانة مصدر در پشه ای -ni است: deyni «دادن»، biyeni «نوشیدن»، baleni «خوابیدن»، kaneni «کشیدن»، koreni «کَندن»، ledreni «درو کردن/بریدن».