پستانداران سمی

پستانداران سمی جانورانی از رده پستانداران هستند که زهر تولید می کنند و از آن، برای کشتن یا از کار انداختن طعمه، برای دفاع از خود در برابر شکارچیان یا همنوعان خود یا در رفتارهای تهاجمی استفاده می کنند. پستانداران سمی، اکنون نادر هستند. زهر پستانداران، یک گروه ناهمگن با ترکیبات و شیوه های عمل متفاوت در سه راسته از پستانداران شامل هوچرب کورسانان، تک سوراخ سانان و خفاش ها را تشکیل می دهند. پیشنهاد شده است که برخی از اعضای راستهٔ نخستی سانان نیز، سمی هستند. [ ۱] برای توضیح نادر بودن انتقال زهر در پستانداران، مارک دافتون از دانشگاه استرثکلاید معتقد است که شکارچیان پستانداران مدرن، به زهر نیاز ندارند زیرا می توانند به سرعت با دندان یا چنگال خود، شکار را بکشند اما زهر، هر چقدر هم که پیچیده باشد، برای تأثیرگذاری و ناتوان سازی طعمه، به زمان نیاز دارد. [ ۲] با وجود نادر بودن وجود زهر در بین پستانداران موجود، زهر ممکن است یک ویژگی اجدادی در میان گروه هایی از پستانداران باشد. [ ۳]
زهر در میان برخی مهره داران دیگر، بسیار رایج تر است و در گونه های بسیار بیشتری از خزندگان ( مانند مارهای زهرآگین ) و ماهی ها ( مانند سنگ ماهی ها ) وجود دارد. برخی از پرندگان برای خوردن یا لمس شدن، سمی هستند ( مثلاً پیتویی کلاه دار ) اما هیچ گونه پرندهٔ زهرآگین، شناسایی نشده است. [ ۴] تنها چند گونه از دوزیستان سمی وجود دارند. برخی از سمندران می توانند دارای دنده های زهرآگین تیزی باشند که در صورت لزوم، آن ها را بیرون بیاورند. [ ۵] [ ۶]
به طور کلی، تعاریف متعددی از جانوران زهرآگین ارائه شده است. [ ۱] بوچرل بیان می کند که جانوران زهرآگین باید حداقل یک غدهٔ زهر، سازوکاری برای دفع یا بیرون کشیدن زهر و دستگاهی برای ایجاد زخم، جهت ورود به بدن جانور دیگر داشته باشند.
مِبس می نویسد که جانوران زهرآگین، در گروهی از سلول ها یا غده ها، زهر تولید می کنند و ابزاری به نام دستگاه زهر دارند که زهر را با تزریق در حین گزش یا نیش زدن، منتقل می کند. دستگاه زهر در این تعریف شامل غده و دستگاه تزریق است که باید مستقیماً به هم متصل شوند.
فرای و همکاران در یافته اند که زهر، ترشحی است که در یک غدهٔ تخصص یافته در یک جانور، تولید می شود و از طریق ایجاد زخم، به بدن جانور هدف، وارد می شود. این ترشح باید حاوی مولکول هایی باشد که فرآیندهای فیزیولوژیکی طبیعی را مختل کنند تا تغذیه یا دفاع توسط جانور تولیدکننده، تسهیل شود. علاوه بر این، ترشحات تغذیه ای جانداران خون خوار ( مثلاً خفاش های خون آشام ) ممکن است به عنوان یک زیرگروه ویژه و تخصص یافته از زهر در نظر گرفته شود.