پس مغز

پَس مغز[ ۱] ( rhombencephalon ) بخشی از مغز است که از بخش پسین سه حفرهٔ اولیهٔ لوله عصبی رویانی تکوین یافته است. پس مغز یا رومبنسفالون ( به انگلیسی: Rhombencephalon ) بخشی است که حدود آن براساس مراحل تکوین دستگاه عصبی مرکزی در مهره داران تعیین می گردد. این بخش شامل بصل النخاع، پل مغز و مخچه است. این قسمت ها به همراه هم از فرآیندهای حیاتی بدن پشتیبانی می کنند. [ ۲]
اصطلاح پس مغز از توصیفات برای دسته بندی های تکوینی بخشی از دستگاه عصبی مرکزی مهره داران است و شامل پیاز مغز، پل مغز، و مخچه می شود.
پس مغز از پایین به بالا به ترتیب شامل قسمت های زیر می باشد:[ ۳] [ ۴]
بصل اطناب نخاعی، مخروطی شکل بوده و در بالای طناب نخاعی، زیر پل مغزی و جلوی مخچه قرار دارد ( بصل الطناب نخاعی، رابط بین طناب نخاعی و پل مغزی می باشد ) . در اطراف شکاف میانی واقع در سطح قدامی بصل الطناب نخاعی، برآمدگی هایی به نام هرم یا پیرامید دیده می شود. در پشت هر پیرامید، اولیو قرار دارد ( اولیو، برآمدگی بیضی شکلی می باشد که به وسیلهٔ هسته های زیتونی تشکیل می شود ) . در خلف اولیو، پایک های تحتانی مخچه قرار گرفته است که رابط بین بصل الطناب نخاعی و مخچه می باشند. از شیار بین اولیوو پیرامید، عصب زوج دوازده ( XII ) خارج می شود. از شیار بین اولیوو پایک های تحتانی مخچه نیز اعصاب زوج نه ( IX ) , ده ( X ) و یازده ( XI ) خارج می شوند. از شیار بین بصل الطناب نخاعی و پل مغزی نیز اعصاب زوج شش ( VI ) , هفت ( VII ) و هشت ( VIII ) خارج می شوند. وظیفه بصل الطناب نخاعی، برقراری رابطه بین قسمت های بالا و پایین دستگاه عصبی مرکزی و همچنین یکی از مراکز مهم رفلکسی بدن می باشد. مراکز کنترل کننده تنفس، قلب و عروق، بلع، سرفه و استفراغ در بصل الطناب نخاعی قرار دارند.
پل مغزی یا پونز در جلوی مخچه، بالای بصل الطناب نخاعی و زیر مغز میانی قرار گرفته است. در سطح قدامی پونز، شیاری برای عبور شریان قاعدهٔ مغز قرار دارد؛ سطح خلفی پونز به همراه سطح خلفی بصل الطناب نخاعی، کف بطن چهارم را تشکیل می دهند. پونز، دارای رشته های عصبی می باشد که دو نیمهٔ مخچه ( نیمهٔ راست و چپ ) را به یکدیگر متصل می کند. همچنین پونز، توسط الیاف عصبی صعودی و نزولی، قسمت هایی از قبیل مغز قدامی، مغز میانی و طناب نخاعی را به هم وصل می کند.
مخچه، در خلف بصل الطناب نخاعی و پونز و در زیر نیمکره های مخ واقع شده و توسط چادرینه یا تنتوریوم مخچه از نیمکره های مخ جدا می شود ( مخچه، در حفرهٔ کرانیال خلفی قرار گرفته است ) . مخچه، از دو نیمکر هٔ راست و چپ تشکیل شده است که این دو نیمکره، توسط یک قسمت میانی به نام کرمینه یا ورمیس به یکدیگر متصل شده تشکیل شده است. نیمکره های مخچه، توسط پایک های مخچه ای فوقانی، به مغز میانی، توسط پایک های مخچه ای میانی، به پونز و توسط پایک های مخچه ای تحتانی، به بصل الطناب نخاعی متصل می شوند. مادهٔ خاکستری مخچه، بر خلاف طناب نخاعی، در قسمت سطحی ( خارجی ) و مادهٔ سفید، در قسمت داخلی قرار دارد؛ مادهٔ خاکستری، به صورت هسته های پراکنده ای به نام هسته های مخچه، در داخل مادهٔ سفید قرار دارند؛ این هسته ها شامل: هسته های سقفی، لخته ای، کروی و دندانه دار می باشد ( بزرگ ترین این هسته ها، هستهٔ دندانه دار می باشد ) . به لایه سطحی نیمکره مخچه که حاوی مادهٔ خاکستری می باشد، قشر مخچه می گویند. قشر مخچه، به صورت چین ها و شیارهای ظریفی، به داخل بافت مخچه نفوذ می کند. موج های عصبی آوران، اطلاعاتی از عضلات، پوست، گوش داخلی و … به مخچه ارسال می کنند؛ در نتیجه، مخچه در هماهنگ نمودن فعالیت های ارادی عضلات، تنظیم تونوس عضلانی و حفظ تعادل بدن نقش دارد ( اگر شخصی نتواند یک خط مستقیم رسم کند یا نتواند با چکش بر روی میخ بکوبد، احتمال آسیب به مخچه وجود دارد؛ همچنین، در اثر آسیب به مخچه، راه رفتن و تکلم مشکل می شود ) .