پریخان خانم

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] پَرْی خانْ خانُم (رجب ۹۵۵- رجب۹۸۵/اوت۱۵۴۸- سپتامبر۱۵۷۷)، دختر شاه طهماسب اول صفوی و بانویی سیاست مدار و قدرتمند که در تحولات سیاسی دوره خود نقشی مهم داشت.
وی در حوالی اهر زاده شد. مادرش سلطان آغاخانم، از زنان چرکس حرم شاه طهماسب، و دایی وی شمخال سلطان از سرداران با نفوذ و رئیس سپاهیان چرکس بود.
← نفوذ در دستگاه حکومتی
پری خان خانم بانویی باهوش، قدرت طلب، دسیسه گر، دانش دوست و ادب پرور بود. عبدی بیک نویدی شیرازی تاریخ تکملة الاخبار را به نام او نوشته است. محتشم کاشانی، شاعر معروف دوره صفوی مورد علاقه و توجه پری خان خانم بود و او نیز قصایدی در مدح پری خان خانم سروده است. پری خان خانم خود نیز شعر می سرود و «حقیقی» تخلص می کرد و در برخی از تذکره ها اشعاری از او باقی مانده است. پری خان خانم مدرسه ای در اصفهان ساخت که به نام وی شهرت یافت، اما پس از چندی ویران شد و مصالح آن در ساخت مسجد رحیم خان و مسجد نو به کار رفت.

دانشنامه آزاد فارسی

پَری خان خانم (۹۵۵ـ۹۸۵ق)
از شاهزاده خانم های بانفوذ دربار صفوی. دختر شاه طهماسب اول و بسیار مورد توجه پدر بود. هنگام بیماری شاه، او توانست، برخلاف میل امیران قزلباش، نظر مساعد شاه را نسبت به سلطنت برادرش، اسماعیل میرزا، فراهم سازد. پس از مرگ شاه طَهماسْب ، حیدر میرزا، برادر ناتنی او، با توطئۀ پری خان خانم و به کمک شمخال سلطان، دایی پری خان، به قتل رسید، اما شاه اسماعیل دوم، پس از رسیدن به قزوین، از قدرت وی کاست و امیران قزلباش را از اطراف او پراکند. پس پری خان خانم درصدد قتل وی برآمد و او را نیز مسموم کرد. تا روی کار آمدن سلطان محمد خدابنده، پسر بزرگ شاه طهماسب ، بار دیگر امور سلطنت در اختیار پری خان خانم قرار گرفت ، اما پس از جلوس سلطان محمد خدابنده به تحریک وزیر سلطان، میرزا سلطان جابری اصفهانی، و همسر شاه، خیرُالنّساء خانم، شاه دستور قتل پری خان خانم را صادر کرد و وی را در خانۀ میرزا خلیل افشار، للۀ دوران کودکی اش، خفه کردند و پیکر او را در امامزاده حسین قزوین به خاک سپردند.

پیشنهاد کاربران

پریخان خانم یا پریخان بیگم، ( زاده: ۹۲۷ – ۲۸ بهمن ۹۵۶/ ۱۵۴۸ – ۱۷ فوریه ۱۵۷۸ ) دختر تهماسب یکم از سلطان آغا خانم و هم چنین خواهر اسماعیل دوم و محمد خدابنده و یکی از شاهدختان با نفوذ دربار صفوی بود.
پس از مرگ شاه تهماسب، اسماعیل دوم برای مدت کوتاهی برتخت نشست. در این مدت او مشغول خونریزی و حذف شاهزادگان صفوی شد. خشونت بی حد و مرز او باعث ناخشنودی بزرگان قوم و امرا گردید و سرانجام منجر به برکناری و قتل او شد. پریخان خانم نقش به سزایی در به قدرت رساندن برادر خود، شاه اسماعیل دوم و قتل برادر دیگرش حیدر میرزا ایفا کرد هم چنین بعداً اسماعیل میرزا را از میان برداشت و برادر نابینای خود شاه محمد خدابنده را به سلطنت رساند او امید داشت که بتواند در زمان سلطنت وی حکومت را اداره کند اما بعد با نقشه خیرالنسا بیگم همسر شاه محمد کشته شد. پریخان خانم از زمان مرگ اسماعیل دوم تا ورود محمد خدابنده به قزوین به مدت دوماه شخصاً حکومت را اداره می کرد.
...
[مشاهده متن کامل]

پریخان خانم در ماه رجب ۹۵۵ در حوالی اهر متولد گشت. از آغاز زندگی پریخان خانم اطلاعی در دست نیست، طبق مدعای صاحب کتاب دانشنامه مشگین شهر تاریخ تولد ایشان به روستای پریخان از توابع مشگین شهر می باشد و بخش عمده ای از زندگی وی نیز در آنجا بوده است و روستای پریخان نیز به نام وی زده شده است از مادری چرکس به دنیا آمد. اما مشخص است که از همان ابتدا کاملاً مورد توجه و مورد علاقه پدرش بوده. هنگامی که برادر طهماسب بهرام میرزا در سال ۱۵۴۹ درگذشت، طهماسب و خواهرش مهین بانو خانم مسئولیت مراقبت از بچه های او را برعهده گرفتند، حتی شاه طهماسب یکی از آنها به نام شاهزاده سلطان بدیع الزمان میرزا را پسر خود اعلام کرد. او در سال ۱۵۵۷ بدیع الزمان را به عنوان والی سیستان منصوب کرد و پیشنهاد ازدواج پریخان خانم ( که در آن زمان ۱۰ ساله بود ) را به وی کرد که او نیز قبول کرد. با این حال، پریخان خانم به دلیل کاردانی و این که دختر مورد علاقه شاه بود از رفتن به سیستان منع شد. تعدادی از مورخان، معتقدند که او فقط با بدیع الزمان نامزد بوده است و هیچ ازدواجی صورت نگرفته است، زیرا پریخان خانم یک زندگی عمومی حکومتداری و پر سر و صدا در پایتخت را در کنار پدرش بر زندگی خصوصی زناشویی و آرام در سیستان در کنار شوهرش ترجیع می داد.
مشارکت فعال پریخان خانم در امور دولت صفویه از آخرین سالهای سلطنت پدرش آغاز شد. شأن و اعتبار پریخان خانم در نزد پدرش به اندازه ای گردید که شاه طهماسب در تمامی «امور جزئی و کلی و ضروری و ملکی و مالی و مرزی و سایر موضوعات مهم به صلاح و صواب دید او عمل می نمود و هیچ کاری را بدون مشورت با وی انجام نمی داد». شاه طهماسب که از زندگی حکومت داری خود خسته و ناامید شده بود، وظایف گسترده و اقتدار و اختیارات بسیار بزرگی را به پریخان خانم اعطا کرد، لذا بعد از بیماری شاه طهماسب نیز، امرا و بزرگان حکومت صفوی که برای رسیدگی به اوضاع کشور؛ اول از همه به پریخان خانم مراجعه می کردند و بدون مشورت با شاهزاده خانم، به هیچ یک از امور رسیدگی نمی کردند و قزلباشان دستوراتی که او صادر می کرد را اجرا می کردند. در نتیجه قانونی را به او داد تا بعداً باعث ظهور قدرت مهار نشدنی آینده اش شد.

پریخان خانمپریخان خانم
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/پریخان_خانم_(دختر_شاه_تهماسب_یکم)

بپرس