پروتئین های غشایی

پروتئین های غشایی توده های کروی شکل هستند که در لایهٔ دوطبقهٔ چربی غشاهای زیستی شناورند. بخش اعظم آن ها را گلیکوپروتئین ها تشکیل می دهند. دو گونه پروتئین در غشای سلولی وجود دارد: پروتئین های غشای سراسری که در همهٔ قطر غشاء نفوذ می کنند و پروتئین های پیرامونی که فقط به یک سمت غشاها می چسبند و در آن نفوذ نمی کنند. شمار بسیاری از پروتئین غشایی درونی، مجراهای ساختاری ایجاد می کنند که از راه آن ها مولکول های آب و مواد محلول درآب به ویژه یون ها می توانند بین مایع بیرون یاخته ای و درون یاخته ای انتشار یابند. این مجراهای پروتئینی دارای ویژگی های انتخابی نیز هستند که انتشار گزینشی برخی مواد به میزان بیشتر از مواد دیگر را امکان پذیر می سازند. شمار دیگر از پروتئین های غشایی درونی به عنوان پروتئین های حامل برای جابه جایی موادی مانند سدیم عمل می کنند که در غیر این صورت نمی توانستند از لایهٔ دوطبقه چربی نفوذ کنند. گاهی نیز این پروتئین های حامل مواد را در جهتی خلاف جهت پخش طبیعی آن ها جابه جا می کنند که «انتقال فعال» نامیده می شود. شمار دیگری از پروتئین های غشایی درونی، نقش آنزیمی دارند.
پروتئین های پیرامونی بیشتر روی سطح درونی غشا وجود دارند و غالباً به یکی از پروتئین های غشایی درونی چسبیده اند. این پروتئین های پیرامونی تقریباً به طور کامل نقش آنزیمی یا نقش دیگر سازمان دهنده های درون یاخته ای را دارا هستند.
• پروتئین های غشای سراسری به طور دائمی به غشاء متصل شده اند. آن ها را می توان پروتئین دانست که برای جدا شدن از پوسته به زداینده یا سایر حلال های غیرقطبی نیازمند هستند. بسته به نوع پیوند این پروتئین ها با غشای دولایهٔ سلولی، آن ها را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
• پروتئین تراغشایی از داخل تمامی غشا رد می شوند. بخش های تراغشایی پروتئین به صورت صفخات بتا یا مارپیچ های آلفا هستند. نواحی به صورت مارپیچ های آلفا در تمام انواع غشاهای زیستی به ویژه غشای سلولی دیده می شوند. صفحات بتا تنها در پوسته های خارجی باکتری های گرم - منفی، دیواره های یاخته ای لیپیدی برخی از باکتری های گرم - مثبت، و غشای میتوکندری ها و کلروپلاست ها یافت می شوند.
• پروتئین های غشای پیرامونی به صورت موقتی یا به دولایهٔ لیپیدی یا به پروتئین های درونی به واسطهٔ ترکیبی از برهم کنش های آب گریزی، الکترواستاتیکی، و غیرکووالانسی متصل شده اند.