پرهیز

پرهیز = پر هیز / حیض = پر یا فر نشان کثرت و شدت است که در امیزش با حیض / هیز = ترسان میشود بسیار ترسان => کسی که از چیزی بترسد دوری میکند = برحذر = دوری

مانند خفتن و خسبیدن و خفسیدن و خسپیدن و خوابیدن که ۵ریخت از یک مصدر هستن

مثلا در فارسی راست و راستن رو داریم. که اف میگیره میشه افراستن یا افراشتن به معنی بالابردن.
بعد پیشوند بر رو هم بهش می افزاییم میشه برافراشتن.
پر و فر هم همینن که معنی فرا رو میدن یجورایی
پر یا فر افزوده بر مصدر هیختن یا آهیختن به معنی بیرون کشیدن و بیرون آمدن ( اینجا کنار کشیدن و ترک کردن ) میشه پرهیختن یا فرهیختن با بن مضارع پرهیز یا فرهیز ( آموخت و آموز آمیخت و آمیز هیختن و هیز، اینا قواعد آوایی فارسیه )
الانم به کسی که مثلا کارایی رو ترک کرده و به خودسازی میپردازه چی میگیم؟ میگیم فرهیخته! یا پرهیزکار! که خب تقریبا یه معنارو میدن اما گذر زمان به اشتباه یکم معنای اونهارو از هم جدا کرده.
مثال دیگرش هنگیدن یا هنجیدن به معنی گستراندن یا بازم بیرون آوردن هست که فر گرفته شده فرهنگیدن البته که ما فرهنگیدن رو در پارسی امروزی نداریم اما فرهنگ رو داریم!

برای نمونه شما برای اینکه به کسی بگویید زود باش پاشو می گویید :
دی دو دا دی

نباشد بلکه از فر باشد در ترکی فیر و فر یعنی فرار کردن کع خود کلمه فرار هم ترکی هست. لذا فری هیز یا خیز به معنای دوری سریع میتونه باشه. البته چیزس که گفتم صرفا حدسیات هست و بایستی ریشه کلمات در سانسکریت و سایر زبانها و متون هم چک بشه. زبانشناسی اصلا کار راحتی نیست بعضا کلمه میبینی متعلق به فارسی یا ترکی به نحوی هست که به اشتباه میشه به زبان دیگری منصوب کرد.

واژهٔ �پرهیز� از مصدر �پرهیختن� آمده است که معنای اصلی آن �اجتناب کردن، خودداری کردن� است. این واژه در زبان های ایرانی میانه و باستان نیز مشابهاتی دارد. پرهختن . فرهیختن . فرهنجیدن : ۱ - تربیت کردن . ۲ - پرهیز کردن . ۳ - رها کردن . ۴ - برآوردن ، برکشیدن .
پیشوند �پَر� در زبان های ایرانی باستان ( نظیر اوستایی و پارسی باستان ) و سانسکریت، به معنای �جدا� یا �دور� به کار می رفته است.
بخش دوم �هیز� یا �هیختن� به معنای آهیختن؛ کشیدن، برکشیدن ، بیرون کشیدن شمشیر از نیام .
2. परिहार ( parihāra ) در سانسکریت
در سانسکریت، واژهٔ परिहार ( parihāra ) از دو بخش تشکیل شده است:
پری ( pari ) : به معنای �اطراف�، �دور� یا �جدا�.
هار ( hāra ) : از ریشه हृ ( hṛ ) به معنای �برداشتن� یا �گرفتن� است.
ترکیب این دو بخش در سانسکریت معنایی نزدیک به �اجتناب کردن� یا �دوری جستن� دارد.
3. ریشه شناسی مشترک در اوستایی و فارسی باستان
در اوستایی، واژه هایی با پیشوند �پَر� و ریشه های مشابه �هَر� یا �هیختن� وجود دارند که به معنای �دوری� یا �جلوگیری� استفاده می شده اند. مثلاً:
اوستایی para: به معنای �دور� یا �جدا�.
اوستایی har: به معنای �گرفتن� یا �دور کردن�.
4. تحول زبانی
مسیر تحول زبانی به این صورت است:
از اوستایی و پارسی باستان واژه هایی مشابه به �پرهیز� به فارسی میانه و سپس فارسی نو منتقل شدند.
در زبان سانسکریت نیز این مفاهیم با ترکیباتی مانند parihāra حفظ شدند، که تأثیرات متقابلی با اوستایی و سایر زبان های ایرانی داشته اند.
5. معنای فرهنگی و اشتراکات زبانی
هر دو واژه ( فارسی و سانسکریت ) در زمینه های اخلاقی و معنوی به کار می رفته اند. برای مثال:
در سنت های دینی و فلسفی هند، परिहार ( parihāra ) برای توصیف دوری از اعمال بد یا کارماهای منفی استفاده می شود.
در سنت ایرانی، �پرهیز� غالباً به معنای اجتناب از گناه و اعمال ناپسند به کار رفته است.
نتیجه
�پرهیز� در فارسی و परिहार ( parihāra ) در سانسکریت، هر دو از ریشه های مشترک هندواروپایی برخاسته اند و نمایانگر تلاقی فرهنگی و زبانی میان تمدن های هند و ایرانی هستند. پیشوند �پَر� و مفهوم �دوری� در این دو زبان، نشانی از تأثیرات متقابل و تاریخ مشترک آن ها در نظام زبانی هندواروپایی است.

نکته دوم اینکه برابر دیگر آن حذر است به چم دوری کردن و منع از چیزی و جالب تر اینکه با ح. ظ. ر اربی اوای املایی یکسانی دارد که این خود نشان میدهد دو واژه حظر / حذر یه بار آوایی داشتند که برای جداسازی از هم به دو ریخت جداگانه نوشته شدند و میتوان دلیل باشد بر اینکه حَذَر به چم دوری و منع با ح. ظ. ر عربی یکی نبوده و از واژه های وارد شده بر آن است .
حذر = منع / دوری کردن
پرهیز = ترس / دوری کردن