پدیدارگرایی

پَدیدارگرایی (phenomenalism)
(یا: نمودگرایی؛ اصالت نمود) نظریه ای دربارۀ شناخت، مبنی بر این فرض که فقط پدیدارهای محسوس متعلقات بی واسطۀ شناختند. سابقۀ این نظریه به سوفسطائیانی نظیر پروتاگوراس و شکاکان عهد باستان برمی گردد و در عصر جدید نیز طرفدارانی داشته است. از نظر جان استوارت میل اوبژه ها امکانات دایمی حس اند. پدیدار گرایی جهان را مجموعه ای از تصورات یا محسوسات می داند و ما نمی توانیم بدانیم چه چیزی در ورای این محسوسات پنهان است. بنابراین باید گزاره ها دربارۀ چیزها را به گزاره هایی دربارۀ محسوسات یا محتواهای ذهنی تحویل کرد (راسل). مثلاً به جای این که بگوییم «فلان چیز شیرین است» به گونه ای که شیرینی را خاصیتی عینی بدانیم، باید بگوییم «فلان چیز در کام من شیرین است» و چه بسا برای دیگری به گونۀ دیگر باشد. پس در شناخت باید به تبیین هایی موافق با پدیدارهای مشاهده پذیر بسنده کنیم و این تبیین ها را فی نفسه، صادق یا کاشف، از کنه واقعیت ندانیم. به عبارت دیگر، باید «هست» را با «می نماید» جایگزین کنیم. شکل افراطی این دیدگاه به ایدئالیسم ذهنی بارکلی و لاادری گری هیوم می انجامد، اما گونه های معتدل تر آن در نظریات لاک و کانت، پوزیتیویسم اوگوست کُنت و قراردادگرایی پیِر دوئم مشاهده می شود. نیز ← پدیدار شناسی