پتروشیمی

پِتْروشیمی (petrochemistry)
مشتقات شیمیایی حاصل از فرایندهایی بر روی نفت یا نفت خام. مواد خام صنایع پتروشیمی با فرآوری نفت و گاز طبیعی به دست می آیند. پلیمرها (بسپارها)، شوینده ها، حلال ها و کودهای نیتروژنی محصولات عمدۀ صنایع پتروشیمی اند. ازجمله محصولات شیمیایی معدنی اند: کربن سیاه، گوگرد، آمونیاک و پراکسید هیدروژن. بی تردید بعضی از مواد نمی توانند طبقه بندی شوند، زیرا منابع جانشین دارند (بنزن از کربن، اتانول از تخمیر). همچون نفت خام و گاز طبیعی، بیشتر محصولات پتروشیمی اساساً از کربن و هیدروژن مشتق می شوند که هیدروکربن نام دارند. محصولات پتروشیمی که به منزلۀ مواد خام به کار می روند عبارت اند از اتیلن، پروپیلن، بوتادین، بنزن، تولین، و نفتالین. در میان محصولات بی شمار پتروشیمی، پلاستیک (مثلاً پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استیرن)، مواد شوینده، مواد پاک کننده، حلال ها، داروها، کودهای شیمیایی، حشره کش ها، مواد منفجره، ترکیبات (الیاف) مصنوعی، و لاستیک ها، رنگ ها، اپوکسی ها، مواد کف پوش، عایق کاری، چمدان، دیسک های ضبط، نوار کاست در خور ذکرند. در ایران شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ۱۳۴۲ش تأسیس شد و هم اکنون وابسته به وزارت نفت دولت جمهوری اسلامی ایران است. این شرکت مسئولیت توسعه هر نوع عملیات در صنعت پتروشیمی کشور را برعهده دارد. در ابتدای تأسیس این شرکت فعالیت خود را با واحد کوچک تولیدی کود شیمیایی شیراز آغاز کرد و در حال حاضر دومین تولیدکننده و صادرکننده فرآورده های پتروشیمی در خاورمیانه است و در طی سالیان اخیر نه تنها با افزایش حجم و گوناگونی محصولات بلکه با پیشرفت در زمینه های تحقیقاتی و فناوری به سوی خودکفایی پیش می رود. روند توسعه و تحول صنعت پتروشیمی در ایران در قالب ۳ برنامه عمرانی در سال های ۱۳۴۲ـ۱۳۶۵ شکل گرفت؛ نیز احداث مجتمع های پتروشیمی متعدد همچون بندر امام، فارابی، خارک، پازارگاد، کربن اهواز، رازی و طرح توسعه پتروشیمی شیراز.