پادشاهی هخامنشی

نخستین شاه این دودمان هخامنش نام داشت که نام خود را بر روی این سلسله به یادگار گذاشت. بر اساس تاریخ نگاری سنتی هخامنشیان، چیش پیش، فرزند او، به جای پدرش بر تخت نشست. چیش پیش پادشاهی خود را به دو بخش پارس و انشان تقسیم کرد که پارس سهم آریارمنه شد و کوروش یکم تاج پادشاهی انشان را بر سر گذاشت.
کوروش بزرگ، در استوانه خود، خود را یکی از نوادگان چیش پیش معرفی می کند. با این حال در این نبشته، اشاره ای به هخامنش دیده نمی شود:
منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اَکد، شاه چهارگوشهٔ جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوهٔ کوروش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوادهٔ چیش پش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، از دودمان جاودانهٔ پادشاهی، که خدایان بِل و نَبو فرمانرواییش را دوست می دارند و پادشاهی او را با دلی شاد یاد می کنند.
با این حال، در سنگ نبشته بیستون، داریوش یکم هخامنش را پدر چیش پیش معرفی می کند.
پدر من ویشتاسب، پدر ویشتاسب آرشامه، پدر آرشامه آریارمنه، پدر آریارمنه چیش پیش و پدر چیش پیش هخامنش بود.
داریوش می گوید هشت هخامنشی پیش از او شاه بوده اند:
بدین جهت ما هخامنشی خوانده می شویم از دیرگاهان اصیل هستیم. از دیرگاهان خاندان ما شاهان بودند. ۸ از نیاکان من شاه بودند. من نهمین ما ۹ پشت اندر پشت ( در دو شاخه ) شاه هستیم.
ویشتاسپ پدر داریوش، ساتراپ بلخ بود. با این حساب، احتمالاً این هشت تن را باید اینگونه برشمرد: هخامنش، چیش پیش، آریارمنه، کوروش یکم، کمبوجیه یکم، آرشامه، کوروش دوم، کمبوجیه دوم.
هخامنش برای یونانیان نیز شناخته شده بود. افلاطون، فیلسوف معروف یونانی، او را پسر پرسئوس و نوه زئوس، خدای بزرگ یونانیان، معرفی می کند. نام شاهان دوران کلاسیک هخامنشیان در تاریخ هرودوت نیز دیده می شود: داریوش، ویشتاسپ، آرشام، آریارمنه و چیش پیش از شاخه نخست، و کوروش، کمبوجیه، چیش پیش و هخامنش از شاخه دوم.

بنیان گذار این پادشاهی کورش بزرگ است . از معروف ترین پادشاهان آن دوران داریوش است .