پادشاهی اپرتی

.
به نظر می رسد این دورهٔ طولانی که حدوداً سه سده به طول انجامید، با وجود تعداد بیشتر و تنوع مدارک موجود، هنوز یکی از مغشوش ترین دوره های تاریخ ایلام است. سه موضوع که بازسازی تاریخ این دوره را کاملاً تحریف کرده و مورخان جدید را به اشتباه انداخته عبارتند از:
اول، ترتیب جانشینی و شجره نامهٔ حاکمان این دوره است؛ در نتیجهٔ تفسیر نادرست عبارت اکدی «پسر خواهر شیلهاها» ( mār ahāti ( - šu ) ša Šilhaha ) ، محققان گمان می کردند که ترجمهٔ صحیح mār ahāti، همچون میان رودان، خواهرزاده ( پسر خواهر ) است، و این اصطلاح واقعاً به یک رابطهٔ نسبی اشاره می کند. در نتیجه، دربارهٔ تقسیم قدرت بین شاخه های مستقیم و عرضی خانوادهٔ شاهی فرضیه ای مطرح شد که خاص ایلام بود. اما واقعیت کاملاً متفاوت بود: معنی واژگان «پسر خواهر شیلهاها» خواهرزاده نیست، بلکه به معنی پسری است که شیلهاها از همبستری با خواهر خودش به دنیا آورده و نشانهٔ وجود ازدواج با محارم در میان خانوادهٔ سلطنتی است؛ وارث مشروع شاه، از این ازدواج زاده می شد. به علاوه، این عبارت تنها یک عنوان یا لقب بود، چنان که قرن ها بعد از مرگ شیلهاها، اونتاش نپیریشه و خوتلوتوش اینشوشینک، خود را پسر خواهر شیلهاها می نامند. این نکته هم اضافه شود که عبارت اکدی را در ایلامی به ruhu - šak ترجمه کرده اند: ruhu یعنی پسر، هنگامی که به مادر اشاره می شود و šak یعنی پسر، هنگامی که به پدر اشاره می شود. اصلاً مسئلهٔ کلمهٔ «خواهر» در میان نیست.
موضوع دوم، که همانند موضوع اول، مانعی برای بازسازی درست تاریخ ایلام بوده، کتیبه ای از شیلهک اینشوشینک است که در آن، گروهی از شاهان پیشین خود را نام می برد که معبدی متعلق به اینشوشینک را بازسازی کرده بودند. اکثریت مورخان گمان کرده اند که شیلهک اینشوشینک در این کتیبه، شاهان پیشین خود را بر حسب ترتیب زمانی ذکر می کند و می توان این فهرست را با وارد کردن نام شاهانی که به آن ها اشاره نشده، کامل کرد. اگرچه نام پادشاهان اولیه، عموماً در ابتدای فهرست آمده و در انتها به پادشاهان جدیدتر اشاره شده، درون هر گروه ترتیب چینش شاهان با منابع دیگر تعارض دارد. ترتیب زمانی بهم خورده، چون چینش شاهان بر مبنای نسب است؛ گاهی اوقات، در ابتدا شاخهٔ مستقیم آورده شده سپس شاخه های عرضی، اما گاه شاخه های عرضی، بدون توجه به ترتیب زمانی، بر شاخهٔ مستقیم مقدم شده است. ترتیب شاهان دورهٔ سوکل مخ ها به این صورت است: «اپارت ( ابارات ) ، شیلهاها، سیروک توخ، سیوه پلر خوپاک، کوک گیرمش، اته خوشو، تمتیخلکی، و کوک نشو». در اینجا ترتیب اپارت، شیلهاها، سیروک توخ، سیوه پلر خوپاک در شاخهٔ مستقیم صحیح است ( رابطهٔ پدر پسری دارند ) . اما دو شاه بعدی یعنی کوک گیرمش و اته خوشو، از نظر ترتیب زمانی در جای درست نیستند، زیرا ایشان بین دورهٔ شیلخخه و سیروک توخ حکومت کردند؛ بنابراین کوک کیرماش از یک شاخهٔ عرضی بود و به همین دلیل در فهرست کتیبهٔ شیلهک اینشوشینک، وی «پسر لانکوکو» نامیده شده است. نام لانکوکو در منابع دیگر نیامده و احتمالاً هرگز به حکومت نرسیده است. احتمال دارد که وی برادر یکی از سوکل مخ ها بوده است که وقتی درگذشت، وارث مستقیم نداشت یا وارث او برای سلطنت، بسیار جوان بود و به این دلیل، پسر برادر او یعنی پسر لانکوکو به حکومت رسید. دلایل بیشتر، از کتیبه های برخی از کارمندان رده بالایی به دست می آید که بعد از خدمت در دستگاه ایدادو دوم، دهمین پادشاه سیماشکی، به کوک کیرماش خدمت کردند؛ بنابراین، او آن گونه که درگذشته به نادرست پنداشته می شد، نمی توانسته در قرن پانزدهم پیش از میلاد حکومت کرده باشد. تمتی خلکی و کوک نشور آخرین شاهان شناخته شدهٔ سوکل مخ ها، احتمالاً از شاخهٔ مستقیم بودند.