ویساریون بلینسکی

ویساریون گریگوریویچ بلینسکی ( روسی: Виссарио́н Григо́рьевич Бели́нский ) منتقد ادبی٬فیلسوف و زبان شناس شهیر روس بود.
ویساریون در سوومنلینایِ فنلاند در خانواده یک پزشک ارتش متولد شد. او سال های ۱۸۲۹ تا ۱۸۳۲ را در دانشگاه دولتی مسکو تحصیل کرد که نهایتاً به بهانه «بی استعداد بودن» مجبور به ترک آنجا شد٬ دلیل اصلی اما داستان عاشقانه ای بود که وی در نقد برده داری نوشته بود. [ ۱]
وی سپس در مجله تلسکوپِ مسکو شروع به فعالیت کرد. مجله ای که در سال ۱۸۳۶ به علت انتشار مقاله ای فلسفی از پیوتر چادایف بسته و سردبیر آن تبعید شد٬ بلینسکی نیز برای بازپرسی احضار شد. [ ۲]
در سال ۱۸۳۷ در پیتیگورسک که به منظور درمان به آنجا رفته بود با میخائیل لرمونتوف آشنا شد و با او کتاب شعری را منتشر کرد. در سال ۱۸۴۲ او علیه سانسور دولت امپراتوری و ممنوعیت نفوس مرده از گوگول حمایت کرد. در همین سال نیز با واسلیفنا اورلوا ازدواج کرد که حاصل آن سه فرزند بود.
بلینسکی که اوایل دهه ۴۰ شناخته شده ترین منتقد روسیه شده بود به تمجید از آثار داستایوفسکی پرداخت و بر این نویسنده تأثیر زیادی گذاشت. [ ۳]
در سال ۱۸۴۷ به قصد تحصیل و درمان بیماری به برلین و سپس زالتسبورگ رفت و یک سال بعد در آنجا پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری سل درگذشت و در قبرستان ولکوو به خاک سپرده شد. ذکر نام بلینسکی در مطبوعات روسیه تا سال ۱۸۵۶ ممنوع بود.
در ۱۸۴۷ گوگول، که بلینسکی نبوغش را ستوده بود، جزوه ای منتشرکرد سخت ضد لیبرال و ضدغربی، و خواهان بازگشت به شیوه های کهن جامعهٔ پدرسری و تجدید حیات معنوی سرزمین سرف ها و زمین داران و تزار شد. کاسهٔ صبر بلینسکی لبریز شد، و درآخرین مراحل بیماری جان کاهش از خارج نامه ای نوشت و گوگول را متهم کرد که به روشنایی خیانت کرده است. [ ۴]
وقتی که زیرپوشش دین، و با پشتیبانی تازیانه، دروغ و دغل را به عنوان حقیقت و فضیلت تبلیغ می کنند نمی توان خاموش نشست. بله، من تورا دوست می دارم، با همهٔ شوری که یک انسان، که با پیوند خون به کشورش وابسته است، امید و افتخار و مایهٔ سربلندی و یکی از رهبران آن کشور در راه آگاهی و تکامل و پیشرفت را دوست می دارد. . . روسیه رستگاری خود را در عرفان یا زیبایی پرستی . . . نمی بیند، بلکه رستگاری را در دستاوردهای آموزش و تمدن و فرهنگ انسانی می بیند. روسیه نیازی به موعظه ندارد ( چون به قدرکافی موعظه گوش کرده است ) ، به دعا هم نیازی ندارد. . . ، روسیه به بیدار شدن حس حیثیت انسانی در میان مردم نیازدارد، که قرن هاست در میان لای و لجن گم شده است. روسیه به قانون و حقوق نیاز دارد، نه براساس تعالیم کلیسا بلکه براساس عقل سلیم و عدالت . . . که به جایش منظرهٔ هولناک سرزمینی را می بینیم که در آن مردمان، مردمان دیگر را می خرند و می فروشند. . . کشوری که درآن هیچ ضمانتی برای آزادی شخصی یا شرف یا دارایی انسانی وجودندارد، حتی حکومت پلیسی هم نیست، بلکه شرکت های عظیمی است از دزدان و راهزنان رسمی و اداری . . . دولت خوب می داند که مالکان هر سال چه بر سر سرف ها می آورند. . . ای مبلغِ تازیانه، ای پیامبرِ جهل، ای هوادارِ تیره اندیشی و ارتجاعِ سیاه، ای مدافعِ شیوه زندگانیِ تاتار - چه کار می کنی؟ به زمین زیر پایت نگاه کن. بر لب پرتگاه ایستاده ای. تعالیم خود را بر کلیسای اورتودوکس بنا کرده ای، و دلیل این را من می فهمم، زیرا کلیسا همیشه طرفدار تازیانه و زندان بوده است، همیشه زبون استبداد بوده است؛ ولی آخر این چه ربطی به مسیح دارد؟. . ولتر که ریشخندش شعله های تعصب و جهل را در اروپا خاموش کرد مسلماً برای مسیح فرزند بهتری است و گوشت و استخوانش به گوشت و استخوان مسیح نزدیک تر است تا خیل کشیش ها و اسقف ها و به طریق های جناب عالی. . . روحانیان روستایی ما قهرمانانِ قصه های عوامانه هستند. . . در این قصه ها کشیش همیشه نقش آدم شکم باره و لئیم و ریاکار را بازی می کند، آدمی است که شرم و حیا را ازیاد برده است. . . بیشتر روحانیان ما. . . یا مشتی مدرس فضل فروشند یا مجسمهٔ جهل و کوردلی. فقط در ادبیات ما است که به رغم سانسورِ وحشیانه نشان زندگی و حرکت دیده می شود. به همین دلیل است که در میان ما حرفهٔ نویسندگی این قدر شریف شناخته می شود، و حتی استعدادهای ادبی ناچیز هم خریدار دارد. به همین دلیل است که حرفهٔ قلم لباس ها و سردوشی های پرزرق و برق نظامیان را ازنظر انداخته است، به همین دلیل است که هر نویسندهٔ آزادی خواهی، هرچند که استعدادش ناچیز باشد، توجه عموم را جلب می کند، و حال آن که شاعران بزرگی که . . . قریحهٔ خودرا به کلیسای اورتودوکس و دستگاه استبداد و ناسیونالیسم می فروشند خیلی زود محبویت شان را از دست می دهند . . . مردم روسیه حق دارند. این مردم تنها رهبران و مدافعان و نجات دهندگان خود را از تاریکی و استبداد روسیه و مذهب اورتودوکس و ناسیونالیسم درمیان نویسندگان روس می بیند. مردم می توانند یک کتاب بد را بر نویسنده ببخشایند، ولی یک کتاب زیان بخش را هرگز.