ویران

۱. ریشهٔ واقعی واژهٔ �ویران�
در فارسی میانه ( پهلوی ) : واژه به صورت wērān / wirān به معنی �خراب، نابود� وجود داشته است.
در اوستایی ( زبان قدیم تر ایرانی ) : ریشه آن از vi - ra - ( به معنی �پراکنده، از هم گسیخته� ) است.
این ریشه در اصل از ریشه هندواروپایی *wi - به معنی �از هم، جدا� و *re - �شکستن، پاشیدن� آمده است.
📌 بنابراین �ویران� به طور مستقیم از فارسی میانه → فارسی نو منتقل شده و ریشه اش در زبان های ایرانیِ باستانی است.
🔹 منبع:
MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971 ( s. v. "wērān" ) .
Mayrhofer, Etymologisches W�rterbuch des Altindischen, Bd. II, 1992 ( ریشه vi - ra - ) .
Bailey, Dictionary of Khotan Saka, 1979.
- - -
۲. نمونه های هم خانواده در دیگر زبان های ایرانی
سغدی: wy’r’n ( ویران = خراب )
پهلوی اشکانی: wērān
کُردی: weran ( خراب، نابود )
پشتو: wirān ( ویران، ویرانی )
این واژه در شاخه های مختلف زبان های ایرانی مشترک است، پس نمی تواند از ترکی گرفته شده باشد.
- - -
۳. شباهت ظاهری با �ور� در ترکی
در ترکی فعل هایی مثل "vurmaq" ( زدن، کوبیدن ) وجود دارد. برخی افراد بدون توجه به قواعد زبان شناسی تطبیقی، این شباهت سطحی را دلیل بر خویشاوندی می دانند. اما:
این فقط هم صدایی تصادفی است، چون ریشه �ویران� در متون ایرانی قبل از ورود زبان های ترکی به ایران ( قرون ۶–۷ میلادی به بعد ) وجود داشته.
�ور� در ترکی از ریشه ترکی vur - ( زدن ) است که هیچ پیوند تاریخی با ریشهٔ هندواروپایی vi - ra - ندارد.
- - -
۴. جعل یا خطای رایج
افرادی که چنین ادعاهایی می کنند معمولاً:
1. فقط شباهت آوایی را می بینند ( مثلاً ور/ویر ) .
2. تاریخ زبان ها و قدمت واژه ها را نادیده می گیرند.
3. منابع زبان شناسی معتبر را کنار می گذارند و صرفاً با قیاس سطحی نتیجه گیری می کنند.
- - -
✅ نتیجه:
واژه �ویران� یک واژه اصیل ایرانی است که ریشه اش در اوستایی و پهلوی به خوبی مستند شده است. هیچ ارتباطی با ریشه های ترکی مثل vurmaq ندارد و ادعای �تورکی بودن� آن جعلی و غیرعلمی است.
- - -

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹