ویتامین

ویتامین ها ( به فرانسوی: Vitamine ) ، ترکیبات آلی هستند که به مقدار خیلی جزئی برای سوخت و ساز مواد غذایی، اعمال حیاتی بدن، پرورش و تندرستی ضرورت دارند. تغذیهٔ ناقص و رژیم غذایی نامناسب سبب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین می شوند و دلیل بیماری های مختلفی مانند بری بری و پلاگر خواهد شد.
ویتامین ها سبب تسهیل دگرگشت ( سوخت و ساز بدن یا متابولیزم ) می شوند و رشد و نمو و ترمیم یاخته های بدن را میسر می کنند. برخی از ویتامین ها سبب جذب مواد غذایی در روده می شوند و بعضی نیز به عنوان کاتالیزور ( سرعت بخش واکنش های شیمیایی ) عمل می کنند. عمل آنها بر روی بافت های پوششی ( اپی تلیال ) و همچنین استخوان بوده و در مجموع هر کدام از آنها از بروز یک بیماری جلوگیری می کنند.
کلمهٔ ویتامین از واژه یونانی ویتا به معنی «زندگان ی» است. فونک نام Vitalamine یعنی آمینی که حیاتی بوده و برای ادامه زندگی ضرورت دارد را برای موادی که سبب بهبود بیماری بری بری می شدند و از گروه آمین بودند به کار برد. پس از آن که معلوم شد بسیاری از ویتامین ها از گروه آمین نیستند حرف E از آخر واژهٔ ویتامین حذف و واژهٔ Vitamin پذیرفته شد. [ ۱]
ویتامین ها را به دو دستهٔ اصلی تقسیم کرده اند. این دو دسته عبارتند از: ویتامین های محلول در چربی و ویتامین های محلول در آب. ویتامین E، ویتامین K، ویتامین D و ویتامین A از جمله ویتامین های محلول در چربی هستند. ویتامین C و ویتامین های گروه B از جمله ویتامین های محلول در آب هستند. ویتامین های محلول در آب هم بعد از چند ساعت ماندن در خون از راه کلیه و از طریق ادرار دفع می شوند.
ویتامین های محلول در چربی از راه ادرار دفع نمی شوند. این ویتامین ها در بدن و به ویژه در کبد ذخیره می شوند، به همین دلیل اختلالات حاصل از کمبود ویتامین های محلول در چربی، دیرتر ظاهر می شوند.
علاوه بر مواد معدنی ویتامین ها نیز مورد نیاز بدن هستند زیرا بدون حضور آن ها در غذا در سلامتی و تعادل اعضای بدن ناپایداری ایجاد می شود و در اعمال حیاتی اختلالاتی ایجاد می شوند و عوارضی بروز می کنند که گاه منجر به مرگ می شوند. ویتامین ها سوخت و ساز بدن را تنظیم می کنند. کمبود تنها یک ویتامین می تواند سلامت تمام بدن انسان را به مخاطره اندازد. بیشتر ویتامین ها از منابع اصلی طبیعی استخراج می شوند.
ویتامین ها و مواد معدنی وظایف متنوع و بسیار مهمی را در بدن به عهده دارند و کمبود آنها عملکرد قسمت های مختلف بدن را مختل کرده و باعث ایجاد ناراحتیها و بیماری های مختلفی می شوند. مصرف بیشتر از مقدار نیاز روزانهٔ ویتامین ها نیز زیانمند بوده و می تواند عوارض نامطلوبی ( overdose ) را به جای بگذارد. ویتامین های مازاد نیاز روزانه بدن اگر محلول در چربی باشند ( A, D, E, K ) تا حدودی در کبد ذخیره می شوند و اگر محلول در آب باشند ( C, B ) از طریق کلیه دفع می شوند. مصرف بیش از اندازهٔ ویتامین ها نه تنها فایده ای ندارد بلکه باعث مسمومیت و ایجاد عوارض ناخواسته ای می شود.

ویتامین (vitamin)
هریک از ترکیبات آلی گوناگون و غیرمرتبط حاوی کربنی که به مقدار کم برای عملکرد طبیعی بدن پستانداران لازم اند. بسیاری از ویتامین ها نقش کوآنزیم دارند، یعنی مولکول های کوچکی اند که فعالیت آنزیم ها را مؤثر می کنند. بدن نمی تواند ویتامین ها را بسازد و به همین سبب، این ترکیبات باید در رژیم غذایی موجود باشند. کمبود ویتامین ممکن است باعث اختلال در سوخت و ساز بدن، بیماری کمبود تغذیه ای، شود. این حالت را می توان با مصرف مقادیر کافی ویتامین درمان کرد. ویتامین ها غالباً به دو گروه محلول در آب، ویتامین های گروه ب و ث، و محلول در چربی، ویتامین های آ، د، کا و ای، تقسیم می شوند.(← ویتامین_آ؛ ویتامین_د؛ ویتامین_ای؛ اسید_نیکوتینیک؛ اسید_فولیک ؛ و اسید_پانتوتنیک). ویتامین آ در شیر، پنیر، کره، تخم مرغ، جگر، قلوه، و ماهی های چرب، ازجمله شاه ماهی، و روغن کبد ماهی یافت می شود. کاروتن موجود در بیشتر گیاهان ترکیبی است که بدن انسان آن را به ویتامین آ تبدیل می کند. این ویتامین برای ساخت ترکیب مورد نیاز یاخته های استوانه ای شبکیۀ چشم، که به نور ضعیف پاسخ می دهند، ضروری است. کمبود ویتامین آ باعث ضعف بینایی، مخصوصاً در شب، می شود. بیشترین مقدار ویتامین د در روغن ماهی و زردۀ تخم مرغ یافت می شود. مقادیر کمی از این ویتامین در شیر، پنیر، کره، و جگر نیز یافت می شود. پوست انسان در تماس با نور خورشید مقداری ویتامین د می سازد که نیازهای بدن اکثر مردم را تأمین می کند. فقدان این ویتامین موجب ضعف استخوان ها می شود و ممکن است استخوان ها خم شوند (راشیتیسم)نیاز کودکان، زنان باردار، و زنان شیرده به این ویتامین بسیار بیشتر از افراد عادی است و کمبود ویتامین بیشتر در این افراد مشکل ساز می شود. کسانی که خانه نشین اند و به مقدار کافی نور خورشید دریافت نمی کنند، ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند. رژیم غذایی اغلب افراد متعادل است و نیاز به مصرف ویتامین اضافی به شکل قرص ندارند. کسانی که این قرص ها را مصرف می کنند، باید مراقب باشند. مصرف مقدار فراوان بعضی از ویتامین ها مسموم کننده است و عده ای براثر مصرف بیش از حد ویتامین فوت شده اند.
آثار درمان با مقادیر زیاد ویتامین (آثار درمان با مقادیر زیاد ویتامین). مصرف فراوان بعضی از ویتامین ها، مثل ویتامین ث برای جلوگیری از سرماخوردگی، ثابت نشده است. مصرف بیش از حد برخی از ویتامین ها، مثلاً ویتامین آ، بسیار خطرناک است. حیوانات هم به انواعی از ویتامین ها نیاز دارند. این ویتامین ها لزوماً مثل ویتامین های لازم برای انسان نیستند. مثلاً، بدن انسان قادر به ساختن کولین است، ولی پرندگان و موش صحرایی نمی توانند این ترکیب را که برای آن ها ماده ای ضروری است، به مقدار کافی بسازند.
اسکوروی. بیماری ناشی از کمبود ویتامین ث است. این ویتامین در میوه و سبزی های تازه یافت می شود و معمولاً براثر فرآیند پخت ازبین می رود. اسکوروی برای نخستین بار در حدود ۳,۵۰۰ سال قبل مشاهده شد، ولی تا قرن ۱۷، در اروپا روش پیش گیری از آن، به ویژه در ملوان هایی که به سفرهای طولانی می رفتند، کشف نشده بود. در مسافرت های طولانی دریایی، پس از تمام شدن سبزی و میوه، ملوانان دچار اسکوروی می شدند و می مردند. پس از مدتی دریافتند اگر ملوانان جوانۀ غلات یا آب مرکبات مصرف کنند، اسکوروی درمان و از بیماری پیش گیری می شود.
تاریخچۀ پژوهش. دربارۀ ویتامین ها بعدها دانسته شد که اسکوروی نوعی کمبود تغذیه ای و ناشی از فقدان نوعی مادۀ مغذی است. کریستیان آیکمان، پزشک هلندی، در دهه ۱۸۹۰ کشف کرد که می توان نوعی بیماری شبیه بری بری در مرغ ها را با جایگزین کردن گندم کامل در رژیم غذایی آن ها، به جای برنج بی سبوس، درمان کرد. در ۱۹۱۲، کازیمیر فونک، زیست شیمی دان زادۀ لهستان، وجود ویتامین۱۶ (آمین های حیاتی) را مطرح کرد، ولی تا ۱۹۱۵، وجود آن ها کاملاً اثبات نشد. در ۱۹۱۵، امکان استفاده از عصارۀ بعضی از غذاها برای پیش گیری و درمان بعضی بیماری های ناشی از کمبود تغذیه فراهم شد. آن زمان، مشخص شد که این ترکیبات دو گروه اند: یک گروه محلول در آب که مثلاً در مخمر، سبوس برنج، و جوانۀ گندم یافت می شوند و گروه محلول در چربی که در زردۀ تخم مرغ، کره، و روغن کبد ماهی یافت می شوند. ترکیب محلول در آب در درمان بری بری مؤثر بود و ویتامین ب نامیده شد. مجموعۀ ویتامینی محلول در چربی ابتدا ویتامین آ نامیده شد، ولی بعداً این مجموعه به چند جزء تجزیه شد و انواع دیگر ویتامین ها شناسایی شدند.