وکیل مجموعه بنا

وَکیل، مجموعه بنا
حمام وکیل
حمام وکیل
بخشی از ساخته های کریم خان زند. بازار وکیل در شرق میدان شهرداری است. از دروازۀ اصفهان آغاز و به اردو بازار ختم می شود. از چهار بازار شمالی ـ جنوبی و شرقی ـ غربی تشکیل شده که در محل تقاطع آن ها یک چهار سوق هشت ضلعی با گنبدی مرتفع و بزرگ وجود دارد. یک راستۀ بازار تا چهارسوق چهل ویک طاق و راسته دیگر از چهارسوق تا دروازۀ اصفهان سی وسه تاق داشت. در گذشته وسط چهارسوق یک حوض مرمری بود که با بالاآوردن کف بازار ازبین رفته است. از جمله قسمت های بازار وکیل، بازار علاقه بندان، بازار ترکش دوزها، بازار شیشه گرها، سراهای متعدد، گمرک و ضرابخانه بوده است. گنبدی خوش طرح به ارتفاع یازده متر دارد. بالای هر حجره یک پنجرۀ نورگیر و جلو هریک سکوی سنگی برای عرضه کالاها نصب شده که با نقش ترنج تزیین شده اند. در دوره قاجار دو بازار مسگرها و اردو بازار در کنار بازار وکیل ساخته شد. با امتداد دادن خیابان زند در دورۀ رضاشاه پهلوی، بازار وکیل به دو قسمت شد و تعدادی از طاق ها و مغازه های آن ازبین رفت. با وجود توسعۀ مراکز تجاری شیراز، هنوز بزرگ ترین مرکز خرید و فروش و توزیع این شهر است. مسجد جامع در حدِ فاصل باغ نظر و بازار وکیل قرار دارد. (← مسجد وکیل، شیراز) مدرسۀ وکیل یا مدرسۀ آقا باباخان در جنوب مسجد جامع وکیل است. بنای آن در دورۀ کریم خان زند همراه با مجموعه بناهای او آغاز شده و در دهۀ ۱۲۴۰ق و دورۀ قاجار به وسیلۀ آقا باباخان فراش باشیِ حاکم فارس به اتمام رسیده است. سردر آن از یک ارسی و چهار اتاق گوشوار کاشی کاری شده تشکیل شده است. حجره های مدرسه در اضلاع چهارگانه آن قرار دارند. حیاط آن حوض بزرگی دارد. سیاحان اروپایی کاشی کاری های آن را ستوده اند. به آن مدرسۀ سردار هم می گفته اند. حمام وکیل در غرب مسجد جامع و حمامی عمومی است. بنایی چهارگوش دارد که سردر کاشی کاری آن در دورۀ قاجار ساخته شده است. هشتی ورودی آن گچ بری شده و بالای آن نورگیر زیبا و مشبک قبه ای شکل نصب شده است که روزنه هایی دایره ای شکل از سفال سبز و شیشه های گرد دارد. رخت کن یا سربینه وسیع حمام یک هشت ضلعی با هشت ستون مرمر مارپیچی و کف مرمر است که چهار حوض مثلثی شکل در چهارگوشۀ آن و یک حوض هشت ضلعی سنگی فواره دار در وسط آن به چشم می خورد. دورتادور حوض وسط یک هشت ضلعی دیگر ساخته شده که ۶۰ سانتی متر از سربینه پایین تر است. ازارۀ سربینه تا۱.۵ متر از سنگ مرمر ساخته شد و نورگیرهایی شبیه به نورگیرهای هشتی حمام دارد. دیوارها و سقف آن با طرح های اسلیمی و گل و مرغ گچ بری شده است که در دورۀ قاجار بخشی از آن ها تغییر یافته است. در دورۀ پهلوی از سربینه به عنوان زورخانه استفاده می شد. راهرویی سربینه را به قسمت های دیگر متصل کرده که با نقش های خاص دورۀ زندیان تزیین شده است. در گرم خانه حمام دو شاه نشین با سه خزینه یا حوض سنگی باقی است که مخصوص استحمام اعیان و اشراف بوده است. دو شاه نشین دیگر آن ازبین رفته است. در جنوب شرقی و جنوب غربی خزینه ها مکان هایی به نام خلوتگاه بوده است که ازارۀ مرمری و دیوارهای گچ بری شده داشتند. در جنوب حمام آب انبار مجموعه باقی است.