وِلْز، اورسون (۱۹۱۵ـ۱۹۸۵)(Welles, Orson)
وِلْز، اورسون
بازیگر، فیلم نامه نویس، و کارگردان امریکایی سینما و تئاتر. همشهری کین (۱۹۴۱) نخستین و مهم ترین فیلم اوست که کارگردانی، تهیه کنندگی و بازیگری آن را برعهده داشت. بانویی از شانگهای (۱۹۴۸) و نشانی از شر از دیگر فیلم های اوست که به گونۀ فیلم نُوار تعلق دارند؛ او در فیلم مرد سوم (۱۹۴۹) شخصیت هری لایم را بازی کرد. اورسون ولز از ۱۶سالگی در دوبلین، ایرلند بر روی صحنه رفت. با جان هاوسمن در ۱۹۳۷ تئاتر مرکوری را در نیویورک بنا نهاد و ازجمله اجرایی از یولیوس سزار را با لباس های مدرن به روی صحنه برد. در ۱۹۳۸ برنامه ای رادیویی از جنگ دنیاها اثر اچ جی ولز را چنان واقع گرایانه اجرا کرد که ترس و هراس از حملۀ مریخی ها سراسر امریکا را فراگرفت. در ۱۹۳۹ به هالیوود رفت. همشهری کین با نوآوری در نورپردازی، زوایا و حرکات دوربین به یکی از شاهکارهای تاریخ سینما تبدیل شده است. ولی آثار بعدی او به سبب دخالت های استودیو ـ همچون فیلم خانوادۀ باشکوه آمبرسون (۱۹۴۲) ـ با مشکلاتی روبه رو شد و او ترجیح داد که بیشتر در اروپا کار کند؛ بنابراین، فعالیتش در هالیوود به بازی در فیلم های دیگران و تعداد کمی کارگردانی محدود شد. از دیگر فیلم های اوست: بیگانه (۱۹۴۶)، مکبث (۱۹۴۸) ، اُتللو (۱۹۵۲)، ناقوس های نیمه شب (۱۹۶۶)، و ت مثل تقلب (۱۹۷۳). اورسون ولز در ۱۹۷۵ جایزۀ یک عمر فعالیت سینمایی را از مؤسسۀ فیلم امریکادریافت کرد. در ۱۹۹۸ ریک اشمیدلین، والتر مارچ، جاناتان روزنبام، و باب اونیل برای ترمیم فیلم نشانی از شر جایزۀ ویژه ای را در مراسم اعطای جوایز انجمن منتقدان سینمایی لوس آنجلس دریافت کردند. در مراسم اعطای جوایز منتقدان سینمایی نیویورک در ۱۹۹۸، به نسخۀ ترمیم شده یا «نسخۀ کارگردان» این فیلم تقدیرنامۀ ویژه اعطا شد.
وِلْز، اورسون
بازیگر، فیلم نامه نویس، و کارگردان امریکایی سینما و تئاتر. همشهری کین (۱۹۴۱) نخستین و مهم ترین فیلم اوست که کارگردانی، تهیه کنندگی و بازیگری آن را برعهده داشت. بانویی از شانگهای (۱۹۴۸) و نشانی از شر از دیگر فیلم های اوست که به گونۀ فیلم نُوار تعلق دارند؛ او در فیلم مرد سوم (۱۹۴۹) شخصیت هری لایم را بازی کرد. اورسون ولز از ۱۶سالگی در دوبلین، ایرلند بر روی صحنه رفت. با جان هاوسمن در ۱۹۳۷ تئاتر مرکوری را در نیویورک بنا نهاد و ازجمله اجرایی از یولیوس سزار را با لباس های مدرن به روی صحنه برد. در ۱۹۳۸ برنامه ای رادیویی از جنگ دنیاها اثر اچ جی ولز را چنان واقع گرایانه اجرا کرد که ترس و هراس از حملۀ مریخی ها سراسر امریکا را فراگرفت. در ۱۹۳۹ به هالیوود رفت. همشهری کین با نوآوری در نورپردازی، زوایا و حرکات دوربین به یکی از شاهکارهای تاریخ سینما تبدیل شده است. ولی آثار بعدی او به سبب دخالت های استودیو ـ همچون فیلم خانوادۀ باشکوه آمبرسون (۱۹۴۲) ـ با مشکلاتی روبه رو شد و او ترجیح داد که بیشتر در اروپا کار کند؛ بنابراین، فعالیتش در هالیوود به بازی در فیلم های دیگران و تعداد کمی کارگردانی محدود شد. از دیگر فیلم های اوست: بیگانه (۱۹۴۶)، مکبث (۱۹۴۸) ، اُتللو (۱۹۵۲)، ناقوس های نیمه شب (۱۹۶۶)، و ت مثل تقلب (۱۹۷۳). اورسون ولز در ۱۹۷۵ جایزۀ یک عمر فعالیت سینمایی را از مؤسسۀ فیلم امریکادریافت کرد. در ۱۹۹۸ ریک اشمیدلین، والتر مارچ، جاناتان روزنبام، و باب اونیل برای ترمیم فیلم نشانی از شر جایزۀ ویژه ای را در مراسم اعطای جوایز انجمن منتقدان سینمایی لوس آنجلس دریافت کردند. در مراسم اعطای جوایز منتقدان سینمایی نیویورک در ۱۹۹۸، به نسخۀ ترمیم شده یا «نسخۀ کارگردان» این فیلم تقدیرنامۀ ویژه اعطا شد.
wikijoo: ولز،_اورسون_(۱۹۱۵ـ۱۹۸۵)