ولایت پنجشیر

ولایت پنجشیر یکی از سی و چهار ولایت افغانستان است که در شمال شرقی این کشور واقع شده و دره پنجشیر را در بر می گیرد این ولایت به هفت ولسوالی تقسیم شده و دارای ۵۱۲ قریه است. تا سال ۲۰۲۱ ( میلادی ) ، جمعیت ولایت پنجشیر حدود ۱۷۳۰۰۰ نفر بوده است. [ ۲]
مناطق این ولایت تا سال ۱۳۸۳ خورشیدی بخشی از ولایت پروان بودند و ولسوالی های پنجشیر، حصهٔ اول پنجشیر و حصهٔ دوم پنجشیر را در پروان تشکیل می دادند. ولسوالی های پنجشیر شامل انابه، بازارک، پریان، خِنج، دَره، روخه و شُتُل استند. [ ۳] [ ۴]
با آغاز هجوم طالبان در سال ۱۴۰۰، تعدادی از شخصیت ها و نیروهای مخالف طالبان به این ولایت آمده و جبهه مقاومت در برابر طالبان را تشکیل داده و پرچم سابق ائتلاف شمال را برای این جبهه برگزیدند. [ ۵] ولایت پنجشیر تا ۱۵ شهریور ۱۴۰۰ ( ۶ سپتامبر ۲۰۲۱ ) ، تحت کنترل جبهه مقاومت در برابر طالبان قرار داشت و تنها ولایت افغانستان بود که پس از سقوط کابل به کنترل طالبان و امارت اسلامی افغانستان در نیامد. [ ۶] در همان روز طالبان ادعای کنترل این ولایت و پیروزی کرده و پرچم امارت را در برابر فرمانداری پنجشیر برافراشت. با این حال، مقاومت پنجشیر این پیروزی را رد کرد و اظهار داشت که آنها هنوز «در سراسر دره» حضور دارند. طالبان از ساکنان منطقه درخواست کرد تا در خانه های خود بمانند و فرار نکنند تا آسیبی به آنها نرسد.
در مورد نام پنجشیر نظرات مختلفی وجود دارد. باشندگان پنجشیر معتقدند که در گذشته پیش از ظهور غزنویان پنجشیر به کِچکِن یا کِچکِنه معروف بوده است ولی در تمام آثار معتبر تاریخی و آثار منظوم و منثور قدما «پنجهیر» ضبط شده است.
اما در بعضی منابع دیگر هم نام پنجشیر مخفف پنج هیربِذ آمده است و هِربِذ یا هربد به معنای نگهبان آتشکدهٔ زرتشتی می باشد. [ ۷]
مطابق عرف مردم پنجشیر عقیده دارند که زال پسرش رستم را از رفتن به پنجشیر منع نموده و به وی چنین توصیه نموده است:
این ابیات را مردم پنجشیر منتسب به حکیم توس و شاهنامه می دانند در حالی که در شاهنامه نیامده است اما افسانهٔ بالا در آثار علما و شعرای کهن پنجشیر مکرر آمده است.
پنجشیر در نوشته های جغرافی دانان و نویسندگان متقدم اسلامی به صورت های بَنجَهیر، [ ۸] بَنجَهار، [ ۹] بِنجار[ ۱۰] و پنجهیر[ ۱۱] آمده است. همچنان پنجشیر در حدود العالم و تاریخ بیهقی پنجهیر ضبط شده است. [ ۱۲]