[ویکی اهل البیت] وقعة الصفین کتابی است تاریخی درباره پیکار صفین به زبان عربی تألیف ابوالفضل (یا ابوالمفضل: نجاشی، رجال، 427) نصر بن مزاحم بن سیار منقری از زید بن مناة، شاخه ای از قبیله بنوتمیم (زاده پس از 120-د212 ق/738-827 م).
از سال ولادت وی اطلاعی در دست نیست اما از آنجا که مورخین او را هم عصر ابومخنف لوط بن یحیی درگذشته پیش از 170 ق دانسته اند؛ ابن الندیم، الفهرست، 106 می توان گفت که سال ولادت وی پس از 120 ق. بوده باشد. خاستگاه او کوفه بود اما در بغداد سکونت گزید و از سفیان ثوری، شعبة بن حجاج، ابن الجارود و دیگران نقل حدیث و در دو جای از سیف بن عمر (صص 19 و 23 ترجمه) روایت کرد.
او همچنین از برخی شخصیت های ساختگی در حوادث تاریخ صدر اسلام، خصوصاً پیکار صفین نام می برد که بنا به نظر علامه عسکری در کتاب یکصد و پنجاه صحابی ساختگی همه ساخته سیف بن عمر هستند و منشأ روایات مربوط به آنان به سیف می رسد، همچون: ابوبجید نافع بن اسود، خزیمة بن ثابت انصاری، سماک بن خرشه جعفی، مالک بن ربیعه و حارث بن مره عبدی. پسرش حسین، نوح بن حبیب قومسی و گروهی از کوفیان نیز از او روایت کرده اند. (خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، 13/282-283)
منابع تصویر روشنی از زندگانی وی بدست نمی دهند و به همین بسنده کرده اند که به عطاری اشتغال داشت. (ابن الندیم، الفهرست، 106)
در وثاقت یا عدم وثاقت وی میان دانشمندان علم رجال اختلاف است. نجاشی رجال، 427-428 و شیخ طوسی الفهرست، 171-172 او را از راویان و مورخان شیعی دانسته اند.
هر چند نجاشی ضمن آن که او را به طریق هدایت و نیکوکاربودن می ستاید اما به روایت از ضعفا متهمش می سازد. همانجا ابن حبان او را در شمار ثقات آورده. ابن حجر، لسان المیزان، ذیل نصر بن مزاحم و ابن ابی الحدید او را مورد اعتمادی راستین و درست گوی و از رجال اصحاب حدیث دانسته است. (شرح نهج البلاغه، 1/183)
ابوحاتم گوید: حدیثش دستخوش گرایش و متروک است. ابن حجر، همانجا و یاقوت او را از غالیان شیعی برمی شمارد. (معجم الادباء، جزء 19/225) با این همه آنچه مسلم است این که وی مورخی است معتقد به شیعه، چنان که عناوین آثارش: الغارات، الجمل، صفین، مقتل حجر بن عدی، مقتل حسین بن علی علیه السلام الفهرست، ذیل نام نصر بن مزاحم کتاب عین الورده، اخبارالمختار و المناقب محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، 317 این معنا را ثابت می کند. هر چند که جز کتاب وقعه الصفین دیگر آثارش بر جای نمانده است اما بر اساس همین کتاب می توان به روشنی به اعتقادات و تمایلات مذهبی وی پی برد.
از سال ولادت وی اطلاعی در دست نیست اما از آنجا که مورخین او را هم عصر ابومخنف لوط بن یحیی درگذشته پیش از 170 ق دانسته اند؛ ابن الندیم، الفهرست، 106 می توان گفت که سال ولادت وی پس از 120 ق. بوده باشد. خاستگاه او کوفه بود اما در بغداد سکونت گزید و از سفیان ثوری، شعبة بن حجاج، ابن الجارود و دیگران نقل حدیث و در دو جای از سیف بن عمر (صص 19 و 23 ترجمه) روایت کرد.
او همچنین از برخی شخصیت های ساختگی در حوادث تاریخ صدر اسلام، خصوصاً پیکار صفین نام می برد که بنا به نظر علامه عسکری در کتاب یکصد و پنجاه صحابی ساختگی همه ساخته سیف بن عمر هستند و منشأ روایات مربوط به آنان به سیف می رسد، همچون: ابوبجید نافع بن اسود، خزیمة بن ثابت انصاری، سماک بن خرشه جعفی، مالک بن ربیعه و حارث بن مره عبدی. پسرش حسین، نوح بن حبیب قومسی و گروهی از کوفیان نیز از او روایت کرده اند. (خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، 13/282-283)
منابع تصویر روشنی از زندگانی وی بدست نمی دهند و به همین بسنده کرده اند که به عطاری اشتغال داشت. (ابن الندیم، الفهرست، 106)
در وثاقت یا عدم وثاقت وی میان دانشمندان علم رجال اختلاف است. نجاشی رجال، 427-428 و شیخ طوسی الفهرست، 171-172 او را از راویان و مورخان شیعی دانسته اند.
هر چند نجاشی ضمن آن که او را به طریق هدایت و نیکوکاربودن می ستاید اما به روایت از ضعفا متهمش می سازد. همانجا ابن حبان او را در شمار ثقات آورده. ابن حجر، لسان المیزان، ذیل نصر بن مزاحم و ابن ابی الحدید او را مورد اعتمادی راستین و درست گوی و از رجال اصحاب حدیث دانسته است. (شرح نهج البلاغه، 1/183)
ابوحاتم گوید: حدیثش دستخوش گرایش و متروک است. ابن حجر، همانجا و یاقوت او را از غالیان شیعی برمی شمارد. (معجم الادباء، جزء 19/225) با این همه آنچه مسلم است این که وی مورخی است معتقد به شیعه، چنان که عناوین آثارش: الغارات، الجمل، صفین، مقتل حجر بن عدی، مقتل حسین بن علی علیه السلام الفهرست، ذیل نام نصر بن مزاحم کتاب عین الورده، اخبارالمختار و المناقب محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، 317 این معنا را ثابت می کند. هر چند که جز کتاب وقعه الصفین دیگر آثارش بر جای نمانده است اما بر اساس همین کتاب می توان به روشنی به اعتقادات و تمایلات مذهبی وی پی برد.
wikiahlb: وقعه_الصفین