وقایع کربلا در مناقب ال ابی طالب

[ویکی فقه] وقایع کربلا در مناقب آل ابی طالب. کتاب مناقب آل ابی طالب اثر ابوعبدالله محمد بن علی بن شهرآشوب (۵۸۸ ق) می باشد و یکی از کتبی محسوب می شود که به مناقب و فضایل امام حسین پرداخته است.
ابن شهرآشوب به مناسبت پرداختن به شرح زندگانی، مناقب و فضایل امام حسین (علیه السّلام)، بخشی از مباحث این باب را به گزارش مقتل امام حسین (علیه السّلام) اختصاص داده است. وی پس از آنکه معجزات، مناقب و مکارم اخلاق حضرت، حوادث خارق العاده پس از شهادت حضرت، برخی از اخبار مربوط به اظهار علاقه و محبت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به وی و تاریخ ولادت و القاب حضرت را در چند فصل بیان کرده، به گزارشی واقعه عاشورا پرداخته است. چنانکه از نام این کتاب پیداست، این اثر یک نگاشته تاریخی نیست؛ بلکه نویسنده درصدد جمع آوری و گزارش اخباری درباره مناقب و فضایل امامان بوده که در کنار آن به برخی از حوادث عصر آنان اشاره کرده است؛ بدون آنکه توجه چندانی به ترتیب زمانی وقوع آنها داشته باشد. او در باب مربوط به امام حسین (علیه السّلام) به دلیل اهمیت قیام عاشورا، بیشترین مطالب خود را به این موضوع اختصاص داده است. البته به سبب اجتناب از تفصیل و تطویل کتابش، این حادثه را با اجمال و اختصار گزارش کرده و افزون بر آنکه در مواردی، ترتیب حوادث را چندان رعایت نکرده، با گزینش برخی از حوادث، به بسیاری از حوادث دیگر، اشاره نکرده است. وی روایاتی را از امام سجاد (علیه السّلام)، امام باقر (علیه السّلام)، امام صادق (علیه السّلام) و امام رضا (علیه السّلام) درباره زندگی، مناقب و مقتل امام حسین (علیه السّلام) آورده است. افزون بر این، او از منابعی چون تاریخ بلاذری (انساب الاشراف)، تاریخ طبری ، مقتل ابن بابویه، فضائل العشرة ابوالسعادات، حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانی و از افرادی همانند ابومخنف، شعیب بن عبدالرحمن خزاعی، سید جرجانی، علی بن مهدی مامطیری، عبدالله بن احمد بن حنبل، شاکر بن غنمه و ابوالفضل هاشمی، برای روایت گزارشهای این باب بهره برده است.
ویژگی های کتاب مذکور
اول آنکه پس از ابن اعثم، او تنها کسی است که سخن معروف امام حسین (علیه السّلام)، یعنی انی لم اخرج اشرا ولا بطرا... را درباره فلسفه قیام عاشورا نقل کرده است. البته با این تفاوت که او این سخن مشهور را به عنوان پاسخ حضرت (نه وصیت نامه به محمد حنفیه ) به افرادی مانند محمد حنفیه، عبدالله بن مطیع و ابن عباس که می خواستند حضرت را از رفتن به عراق بازدارند، آورده است؛ دوم آنکه اگرچه ابن شهرآشوب برخی از اخبار ابومخنف را آورده، در چند مورد نیز اخباری را به ابومخنف نسبت داده است که نه تنها مضامینی نامعقول و نپذیرفتنی دارند، بلکه در اخبار به جای مانده از ابومخنف در منابع معتبر و کهن هم وجود ندارند. از این رو به نظر می رسد در عصر ابن شهرآشوب اخباری جعلی منسوب به ابومخنف رایج بوده که وی برخی از آنها را نقل کرده است؛ سوم آنکه اگرچه نویسنده تصریح نکرده که گزارش مبارزه و رجز اصحاب امام حسین (علیه السّلام) را از فتوح ابن اعثم گرفته است، اما با اندکی بررسی و مقایسه بین دو گزارش، به شباهت بسیار گزارش ابن شهرآشوب با گزارش ابن اعثم پی می بریم و به سهولت درمی یابیم که ابن شهرآشوب در نگارش این قسمت از گزارشش هم، از کتاب ابن اعثم بهره برده است؛ چهارم آنکه ابن شهرآشوب، یگانه گزارشگر متقدم از برخی گزارش ها درباره این واقعه است. برای نمونه، او آمار کشته های دشمن را به دست امام حسین (علیه السّلام) (به جز مجروحان) ۱۹۵۰ نفر نگاشته است. پیشتر گفتیم که تنها در کتاب اثبات الوصیه، تعداد کشته شدگان سپاه عمر بن سعد به دست امام حسین (علیه السّلام) ۱۸۰۰ نفر گزارش شده است. همچنین او کیفیت شهادت حضرت عباس را متفاوت از شیخ مفید و به گونه ای دیگر گزارش کرده است که تفصیل آن را در حوادث روز عاشورا خواهیم آورد؛ پنجم آنکه این اثر، کهنترین منبع برای رجزهای حضرت عباس و برخی از رجزهای امام حسین (علیه السّلام) (همانند رجزانا الحسین بن علی احمی عیالات ابی...) در روز عاشوراست که در هیچ یک از منابع متقدم موجود، نیامده و او هم ماخذ مشخصی برای این رجزها بیان نکرده است. این رجزها سال هاست که در محافل و منابر، شهرت یافته است.