[ویکی فقه] وضع در لغت به معنای گذاشتن، قرار دادن، تغییر جای دادن است. ولی در اصطلاح منظور نسبت دادن حدیث دروغ به دیگری بنا به دلایل مختلف می باشد. موضوع: حدیثی است که دروغگویان آن را به وجود آورده اند و آن را به دروغ به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم یا ائمه علیه السّلام نسبت داده اند.
وضاعین: صیغه مبالغه می باشد، از ریشه وضع، یعنی بسیار وضع کنندگان، در اصطلاح حدیثی به آن دسته از افرادی گفته می شود که بنا به انگیزه های خاص (به عمد، یا از روی جهل و نادانی) چون نمی توانستند سند حدیثی را جعل کنند. دست به ساختن سندهای دروغین زدند که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم منتهی می شد، سپس حکمتی یا ضرب المثلی – امثال آن را به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به دروغ نسبت می دادند.
پیشینه های جعل حدیث
با نگاهی به قرآن کریم و تفکر در بعضی آیات به روشنی می توان دریافت که جعل حدیث یا دروغ پردازی از همان ابتداء حتی قبل از اسلام در آیین یهود نیز دیده می شد آن جا که خداوند به اهل کتاب خطاب می کند: «یا اهل الکتاب لم تلبسون الحق بالباطل وتکتمون الحق وانتم تعلمون.» «ای اهل کتاب چرا حق را به شکل باطل در می آورید و حق را کتمان می کنید. در صورتیکه به آن علم دارید.» از این آیه استنباط می شود که یهود در خبر رسانی و انتقال آن به آیندگان بنا به دلایلی، از روی عمد، اطلاع رسانی نادرست می کردند. این مسیر همچنان ادامه پیدا کرد و دروغ سازی در زمان خود پیامبر و دین اسلام نیز وجود داشت که شاهد این مدعی آیۀ ۶/ سوره حجرات می باشد: «یا ایها الذین آمنوا ان جائکم فاسق بنباء فتبینوا، ان تصیبوا قوما بجهالة فتصبحوا علی ما فعلتم نادمین.» «مؤمنان هرگاه فاسقی برای شما خبری آورد تحقیق کنید مبادا از روی نادانی به قومی رنجی رسانید و سخت پشیمان شوید.»
ممنوع بودن پیروی از اخبار بدون تحقیق
منع مومنین از پیروی بعضی اخبار بدون تحقیق دلالت بر این دارد که در آن زمان کسانی بودند که به دروغ پردازی می پرداختند. نکتۀ دیگر این که از چنین اشخاصی با تعبیر فاسق یاد شده و این خود بیانگر توجه بیش از حد دین اسلام به این موضوع و مذموم بودن عمل مورد بحث است و این که قرآن به روشنی از عواقب این امر پرده برداشته و گفته – ظلم و ستم رساندن به دیگران، نهایتا پشیمانی می باشد. اما در عصر حاضر بیشتر بحث، پیرامون جاعلین احادیث ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم می باشد که در این مورد، هیچ اختلافی بین دانشمندان اسلامی وجود ندارد، منتها بر سر تقدم و تاخر آن بحث است که بعضی با استناد به حدیث! «من کذب علی متعمدا فلیتبوا مقعده فی النار.» آن را به زمان حیات رسول خداوند صلی الله علیه و آله وسلّم می دانند و می گویند انتساب دروغ به رسول خداوند از زمان آن حضرت شروع شد و پس از رحلت ایشان گسترش یافت که احمد امین مصری، شیخ محمد ابوزهره، محمد و ابوریه از اهل سنت و اغلب دانشمندان شیعی بر این عقیده اند؛ بعضی هم آن را مربوط به نیمه دوم خلافت عثمان ، پس از خلفای چهارگانه، اواخر قرن اول هجری می دانند.
بررسی اهداف وضاعین حدیث
...
وضاعین: صیغه مبالغه می باشد، از ریشه وضع، یعنی بسیار وضع کنندگان، در اصطلاح حدیثی به آن دسته از افرادی گفته می شود که بنا به انگیزه های خاص (به عمد، یا از روی جهل و نادانی) چون نمی توانستند سند حدیثی را جعل کنند. دست به ساختن سندهای دروغین زدند که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم منتهی می شد، سپس حکمتی یا ضرب المثلی – امثال آن را به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به دروغ نسبت می دادند.
پیشینه های جعل حدیث
با نگاهی به قرآن کریم و تفکر در بعضی آیات به روشنی می توان دریافت که جعل حدیث یا دروغ پردازی از همان ابتداء حتی قبل از اسلام در آیین یهود نیز دیده می شد آن جا که خداوند به اهل کتاب خطاب می کند: «یا اهل الکتاب لم تلبسون الحق بالباطل وتکتمون الحق وانتم تعلمون.» «ای اهل کتاب چرا حق را به شکل باطل در می آورید و حق را کتمان می کنید. در صورتیکه به آن علم دارید.» از این آیه استنباط می شود که یهود در خبر رسانی و انتقال آن به آیندگان بنا به دلایلی، از روی عمد، اطلاع رسانی نادرست می کردند. این مسیر همچنان ادامه پیدا کرد و دروغ سازی در زمان خود پیامبر و دین اسلام نیز وجود داشت که شاهد این مدعی آیۀ ۶/ سوره حجرات می باشد: «یا ایها الذین آمنوا ان جائکم فاسق بنباء فتبینوا، ان تصیبوا قوما بجهالة فتصبحوا علی ما فعلتم نادمین.» «مؤمنان هرگاه فاسقی برای شما خبری آورد تحقیق کنید مبادا از روی نادانی به قومی رنجی رسانید و سخت پشیمان شوید.»
ممنوع بودن پیروی از اخبار بدون تحقیق
منع مومنین از پیروی بعضی اخبار بدون تحقیق دلالت بر این دارد که در آن زمان کسانی بودند که به دروغ پردازی می پرداختند. نکتۀ دیگر این که از چنین اشخاصی با تعبیر فاسق یاد شده و این خود بیانگر توجه بیش از حد دین اسلام به این موضوع و مذموم بودن عمل مورد بحث است و این که قرآن به روشنی از عواقب این امر پرده برداشته و گفته – ظلم و ستم رساندن به دیگران، نهایتا پشیمانی می باشد. اما در عصر حاضر بیشتر بحث، پیرامون جاعلین احادیث ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم می باشد که در این مورد، هیچ اختلافی بین دانشمندان اسلامی وجود ندارد، منتها بر سر تقدم و تاخر آن بحث است که بعضی با استناد به حدیث! «من کذب علی متعمدا فلیتبوا مقعده فی النار.» آن را به زمان حیات رسول خداوند صلی الله علیه و آله وسلّم می دانند و می گویند انتساب دروغ به رسول خداوند از زمان آن حضرت شروع شد و پس از رحلت ایشان گسترش یافت که احمد امین مصری، شیخ محمد ابوزهره، محمد و ابوریه از اهل سنت و اغلب دانشمندان شیعی بر این عقیده اند؛ بعضی هم آن را مربوط به نیمه دوم خلافت عثمان ، پس از خلفای چهارگانه، اواخر قرن اول هجری می دانند.
بررسی اهداف وضاعین حدیث
...
wikifeqh: وضاعین