وجه دین

[ویکی فقه] وجه دین، کتابی از ناصرخسرو، که در آن برخی آموزه ها و احکام اسلامی، به روش باطنی و بنا بر مذهب اسماعیلی، تأویل شده است.
بعضی داعیان اسماعیلی، از جمله ابوحاتم رازی، ابویعقوب سجستانی و حمیدالدین کرمانی، آثاری تأویلی نوشته اند و تعداد چنین آثاری اندک نیست، اما جملگی این آثار به عربی اند و از این حیث به نظر می رسد وجه دین اثری منحصر به فرد است.

محتوی وجه دین
بنا بر نظر خود ناصرخسرو، وجه دین مهم ترین اثر اوست، زیرا در آن مستقیما به معارف دینی پرداخته است و در نظر او این معارف از معارف دیگر برترند و به تعبیر او «سَر علم ها علم دین است».

وجه تسمیه وجه دین
در وجه تسمیۀ کتاب، مؤلف گفته که آن را «روی دین» نامیده است، زیرا «چیزها را به روی توان شناخت و خردمندی که این کتاب را بخواند، دین را بشناسد و بر شناخته کار کند و مزد کار را به خشنودی ایزد تعالی سزاوار شود» ه

ابواب فقهی مطرح شده در وجه دین
...

[ویکی نور] وجه دین، تألیف حکیم ناصرخسرو قبادیانی(394 تا 481ق)، شاعر و اندیشمند بزرگ قرن پنجم و صاحب آثار نثر و نظم بسیار می باشد. ناصر خسرو این کتاب را در تاویلات احکام شریعت بر طریقه اسماعیلیان نوشته است. وی در این کتاب آیات و احادیث بسیاری را بر مشرب اسماعیلی به تاویل کشانده است. بعضی معتقدند که این کتاب ترجمه آثار کهن و برجسته اسماعیلی عهد فاطمیان است، لکن به سبب تغییر کلی لحن آن، به ماهیت کتاب اصلی نمی توان پی برد.
ناصر در علت نام گذاری کتاب خود به وجه دین می گوید:
نام نهادیم مر این کتاب را روی دین، از بهر آن که همه چیزها را مردم به روی توان شناخت و خردمندی که این کتاب را بخواند دین را بشناسد....
وی در این کتاب پس از تبیین فلسفه و اعتقادات اسماعیلی، به بیان کلیاتی در باب وجوب ذات الهی و علم و بهشت و دوزخ و قرآن... پرداخته و در آداب عبادات به تفصیل وارد بحث از «تأویل» شده است.
کتاب «وجه دین»، به ظن قوی از تألیفات حکیم ناصر خسرو است و در کتب مختلفه تألیف آن را به مشارالیه نسبت داده اند؛ ولی آنچه که در کتب متأخرین در باب تألیفات حکیم مزبور ذکر شده، محل اعتماد و اعتبار نیست و بعضی کتبی که به ناصر خسرو مربوط نیست، به وی منسوب گشته اند؛ ولی دلیل قاطعی که مصحح درباره «وجه دین» و نسبت تألیف آن به ناصر خسرو ارائه می کند، اینست که در بعضی کتب قدیمه هم بدین کتاب و مؤلف ان اشارتی شده است؛ مثلا کتاب «بیان الادیان» که تقریبا در حوالی قرن دهم نوشته شده، «وجه دین» را به ناصر خسرو نسبت داده است، به نحوی که با ظنی قریب به یقین می توان گفت «وجه دین» از تألیفات ناصر خسرو است.

وَجْهِ دین
تألیف ناصرخسرو، کتابی به فارسی، در مسائل کلامی و دینی. این اثر در احکام شریعت اسلامی و دربارۀ تأویل و باطن عبادات و احکام فقهی به روش آرای اسماعیلیه است. این اثر مشحون از اصطلاحات و تأویلات اسماعیلیه است. نثر کتاب ساده است و آیاتی از قرآن به گواه آمده است و برای فهم تأویلاتی که اسماعیلیه نسبت به فروع دین دارند، اهمیت دارد. وجه دین نخستین بار به تصحیح محمود غنی زاده و محمد قزوینی به چاپ رسیده است (برلین، ۱۳۴۳ق).