واژه خانقاه

[ویکی فقه] خانقاه (۱)، نهادی متعلق به صوفیان با کاربردهای گوناگونِ تجمع، اقامت، مراسم آیینی و عبادت و آموزش صوفیان و نیز مهمانپذیری رایگان می باشد.
واژه خانْقاه/ خانَقاه، معرب خانگاه فارسی، ترکیب خانه و گاه، و جمع آن خوانق و خانقاهات است. انشقاق خانقاه از واژه خان، به معنای کاروانسرا، معبد و حاکم یا خوان به معانی سفره و ایوان و خانه نیز محتمل دانسته شده است. به خانقاه به سبب کاربردهای گوناگون آن و توجه شاعران به جنبه های مختلف تصوف، در متون جغرافیایی و تاریخی و ادبی، بسیار اشاره شده و به اشکال گوناگون ضبط شده است نظیر خانقه، خانگاه، خانکاه خانگه خورنگاه یا خورنگر و واژه معرّب خونقاه که خانقاه را مأخوذ از آن نیز دانسته اند و به معنای دارالضیافه و محل غذا خوردن سلطان است.

مراکز آموزشی اهل تصوف
در سدههای نخستین اسلامی، اهل تصوف از مراکز آموزشی، دینی و نظامی برای گردهمایی، آموزش و اجرای آداب و مراسم خویش بهره جستند. مراکز مستقل همچون خانقاه، درگاه، رباط، زاویه، دُوَیره، لنگر و تکیه از آن جمله اند.

مفهوم واژه رباط
رباط ها مراکز و پادگانهای نظامی مرزی بوده اند که برای دفاع از قلمرو سرزمین اسلامی شکل گرفتند. مرزهای شام، شمال افریقا و خراسان مراکزی نظامی با این نام داشتهاند. گفته می شود حضور صوفیان در این مکان ها به پیروی از اهل صفّه بوده است که هم در جهاد شرکت می جستند و هم در سکویی در مسجدالنبی به عبادت می پرداختند. رباط، در معنای خانقاه، بیش از همه در عراق و بغداد کاربرد داشت و در اوایل عصر عباسی به معنی خانه و مأوایی بود که مسکینان بدان پناه میبردند. پس از آن رباط، نهاد خیریهای محسوب میشد که در داخل و خارج بغداد گسترش داشت و امتیازی برای آن شهر به حساب میآمد.

معنای لغوی زاویه
...