واهاگن

واهاگن والاترین مقام در اساطیر ارمنی، ایزد جنگ، شجاعت و فتح و پیروزی است. در بعضی از روایات اساطیری، به عنوان ایزد خورشید نیز آمده است. در یکی از دستنوشته های مربوط به خلقت جهان چنین آمده است: «خورشید را پرستیدند و واهاگن نامیدند. » بنابر گفته آنانیا شیراکاتسی، ارمنیان مجموعه ستارگان راه شیری را مربوط به نام واهاگن دانسته و آن را «راه قدیمی خورشیدی» نامیده اند. به نظر او ارمنیان معتقد بودند واهاگن و «بارشامین» ایزد بزرگ آشوریان، در زمستانی سخت، مشغول دزدیدن کاه بوده اند، آن ها هنگام بازگشت کاه ها را در آسمان جا گذاشتند، و بدین گونه در آسمان مجموعه ای از کاه ایجاد شده است، از این رو راه شیری در ارمنی به «راه کاه دزدی» معروف است. بنابر اسطوره شناسی واهاگن به عنوان شکارچی شجاع با تاریکی و قوای اژدهایان شر و مضر مبارزه می کند. به همین دلیل لقب «اژدهاکش» را به او داده اند.
معبد اصلی واهاگن در ولایت تارون ( ارمنستان باستان ) روستایی به نام «ویشاپ» قرار داشت. در آن معبد مجسمه بزرگ واهاگن قرار داشت و در اتاقهای مجاور مجسمه های ایزد بانو آستقیک و آناهید ( اساطیر ارمنی ) ایزد بانوی مادر قرار داشت. آستقیک به عنوان عروس واهاگن به حساب آمده و تالار آن به نام اتاق واهاگن نامیده شده است.
در سال ۳۰۱ میلادی همراهان و سپاه گریگور روشنگر پس از جنگ های فراوان معبد اصلی واهاگن را ویران کردند و در آن مکان اولین کلیسای ارمنی بنا شد. ( کلیسای کاراپت مقدس ) در گاه شماری باستانی ارمنی روز بیست و هفتم ماه به نام او ذکر شده است. در شعری حماسی، مربوط به واهاگن که محبوبترین ایزد ارمنیان بوده است، او را نوجوانی زاییده شده از چهار عنصر یعنی آسمان ( هوا ) ، زمین ( خاک ) ، دریا ( آب ) ، و نی زرد مایل به ارغوانی ( آتش ) دانسته اند که دارای موهای آتشین ( پراکنده کننده آتش ) ، ریش آتشین ( آتش سوز ) و چشمانی مثال خورشید است.
آسمان دردِ زِه داشت و دردِ زِه داشت زمین
به درد زایمان گرفتار بود بحر ارغوانین
نی سرخ فام در نیستان بحر بیکران
لرزان همی بود از درد زایمان
از گلوگاه نی دود همی خاست روان
دوان شد از آن شعله ها میان
پسر گیسو طلای نوجوان
او داشت آذرگون زلفان
ریشی چون شعله ها لرزان
داشت دو چشم چون خورشید رخشان