وام واژه

وام واژه[ ۱] یا واژهٔ دخیل یا واژهٔ عاریتی به واژه ای گفته می شود که از یک زبان یا گویش دیگر به زبانی وارد شده باشد. به فرایند وارد کردن عناصر واژگانی از زبان های دیگر نیز وام گیری گفته می شود. [ ۲]
به طور کلی فرایند وام گیری به دو طریق صورت می پذیرد:
۱. وام گیری مستقیم
۲. وام گیری غیرمستقیم
در وام گیری مستقیم، وام واژه به طور مستقیم از زبان مبدأ گرفته می شود؛ مانند جت، بمب، پرینتر، که به طور مستقیم از زبان انگلیسی گرفته شده است؛ یا آدمیرال و الکل که زبان انگلیسی از زبان عربی قرض گرفته است. در وام گیری غیرمستقیم، وام واژه با واسطه از زبان ( یا زبان های ) دیگری، غیر از زبان مبدأ، قرض گرفته می شود؛ برای مثال، واژهٔ الکل در قرن ۱۳ میلادی از زبان عربی وارد زبان لاتین شد و از این زبان وارد زبان انگلیسی شد؛ یا واژهٔ فیلسوف که از زبان یونانی به زبان عربی راه یافت و از این زبان وارد زبان فارسی شد. [ ۳] البته بیشترین میزان وام گیری از زبان های غربی در زبان فارسی متعلق به زبان فرانسه است زیرا تلفظ واژگان فرانسوی با فارسی انطباق زیادی دارد. تعداد این کلمه ها به قدری است که غالباً بسیاری از فارسی زبانان نسل حاضر نمی دانند که این واژگان در اصل فرانسوی هستند. از جمله می توان به کلمه هایی نظیردوش ( حمام ) ) ، کروات، لامپ، فامیل، کادو، شوفر، آسانسور، کودتا، رفوزه، پاساژ، ماساژ، مونتاژ، کتلت، املت، توالت، آژانس، اورژانس، مانتو، پالتو، مرسی، سانسور، دیکتاتور، آلبوم، آسفالت، سلول، مایو، گیشه، سرویس، فستیوال، سیمان، پدال، آمپول، سرنگ، پماد، کنتور اشاره کرد[ ۴]
ورود واژه های بیگانه در هر زبانی معمولاً با ورود ابزارهای فنّی و فناوری های نوین همراه است، مانند: تلفن، اینترنت، چت، سایت، آسانسور، سیمان، بمب، کامپیوتر و غیره. یا به دنبال کشفی در علوم است، مانند: میکروب، سلول، اکسیژن، کوآنتوم. یا مربوط به آداب و رسوم و نهادهای ناآشنایی است که در کشور زبان وام گیرنده مشابهی ندارد و اگر هم داشته باشد عیناً به آن مربوط نیست، بانک، پست، کابینه، رستوران، بوفه، تئاتر، بورس و غیره.
وام گیری واژه می تواند به طرق مختلفی صورت پذیرد. در ادامه، برخی از این روش ها شرح داده می شود:[ ۵]
گَرته برداری یا ترجمهٔ قرضی نوعی از وام گیری واژگانی است که در آن اجزای تشکیل دهندهٔ واژهٔ مبدأ، با حفظ ساختار خود، به زبان مقصد ترجمه می شوند؛ برای نمونه، واژهٔ آسمان خراش که ترجمهٔ تحت اللفظیِ واژهٔ skyscraper است. واژه هایی نظیر راه آهن، آزادراه و آبرنگ، واژه هایی هستند که به این روش وارد زبان فارسی شده اند.