در سال ۴۰۳ هجری منوچهر زیاری به حکومت زیاریان رسید. با آغاز حکومت منوچهر، دودمان او وارد افول شده و وابسته به سلاطین ترک تبار گشت. [ ۱] او و امیران بعدی آل زیار خراجگزار حکومت های ترک شدند و پرداخت خراج سالانه ای، اغلب به مبلغ پنجاه هزار دینار، در این دوره مرسوم شد. [ ۲] منوچهر متحد سلطان محمود غزنوی بود و بعد از او باکالیجار کوهی و انوشیروان زیاری تابع سلطان مسعود غزنوی شدند. [ ۳]
در سال ۴۳۳ هجری طغرل بیگ، رهبر سلجوقیان که به تازگی در نبرد دندانقان سلطان مسعود را شکست داده بود، از نابه سامانی در ملک زیاریان و رویدادهای آنجا مطلع شد و برای تسخیر گرگان، نیرو فرستاد. چغری بیک به راحتی با لشکریانش وارد شهر گرگان شد. طغرل مبلغ صد هزار دینار را جهت مصالحه با اهالی، مقرر نمود و مرداویج بن بسو دیلمی، که در لشکرش بود، را به عنوان حاکم گرگان تعیین کرد و خراج سالیانه اش را پنجاه هزار دینار اعلام کرد. طبرستان یا بخشی از آن هم به انوشیروان سپرده شد تا تحت نظر مرداویج بن بسو به حکومت خود ادامه دهد. [ ۴]
پس از زوال زیاریان و روی کار آمدن سلجوقیان دوران جدیدی در مازندران شروع شد. طغرل در حالی نواحی دشت مازندران را مورد تاخت و تاز قرار داد که مناطق کوهستانی به استقلال خود ادامه دادند. طغرل به باقی گذاشتن گماشته ای اکتفا کرد و رو به سوی مناطق غربی ایران نهاد و با خروجش موجب شد عده ای از ترکان غز به مناطق مختلفی از مازندران هجوم آورده و غارت و کشتار کنند. این خلاء قدرت سیاسی در مازندران فرصتی مناسب برای ظهور مجدد دودمان باوندیان پدیدآورد. [ ۵] و حسام الدوله شهریار شاخهٔ اسپهبدیه را در دودمان باوندی پدیدآورد. [ ۶]
اسپهبدان باوندی در فاصلهٔ سال های ۴۶۶ تا ۶۰۶ هجری قمری ( ۱۰۷۴–۱۲۱۰ میلادی ) معاصر با سلجوقیان، بر نواحی گسترده ای در طبرستان، گیلان، ری و قومس حکومت داشتند ولی تداوم حیاتشان به حفظ رابطه با سلاطین ترک تبار گره خورده بود[ ۷] و پیش از شاه غازی رستم حکومتی مستقل نبوده و تحت انقیاد سلجوقیان قرار داشتند. شاه غازی معروف ترین اسپهبد باوندی است که مقارن با سلطان سنجر سلجوقی، قلمرو باوندیان را به غایت خود رسانید. [ ۸]
در زمان خوارزمشاهیان اسپهبدان باوندیان توسط سلطان محمد خوارزمشاه برافتادند و این نواحی تحت سلطه ترکان درآمد. در حمله مغول به ایران طبرستان آسیب بسیار دید و محمد خوارزمشاه به جزیره آبسکون در دریای مازندران پناه برده و در آنجا درگذشت. [ نیازمند منبع]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر سال ۴۳۳ هجری طغرل بیگ، رهبر سلجوقیان که به تازگی در نبرد دندانقان سلطان مسعود را شکست داده بود، از نابه سامانی در ملک زیاریان و رویدادهای آنجا مطلع شد و برای تسخیر گرگان، نیرو فرستاد. چغری بیک به راحتی با لشکریانش وارد شهر گرگان شد. طغرل مبلغ صد هزار دینار را جهت مصالحه با اهالی، مقرر نمود و مرداویج بن بسو دیلمی، که در لشکرش بود، را به عنوان حاکم گرگان تعیین کرد و خراج سالیانه اش را پنجاه هزار دینار اعلام کرد. طبرستان یا بخشی از آن هم به انوشیروان سپرده شد تا تحت نظر مرداویج بن بسو به حکومت خود ادامه دهد. [ ۴]
پس از زوال زیاریان و روی کار آمدن سلجوقیان دوران جدیدی در مازندران شروع شد. طغرل در حالی نواحی دشت مازندران را مورد تاخت و تاز قرار داد که مناطق کوهستانی به استقلال خود ادامه دادند. طغرل به باقی گذاشتن گماشته ای اکتفا کرد و رو به سوی مناطق غربی ایران نهاد و با خروجش موجب شد عده ای از ترکان غز به مناطق مختلفی از مازندران هجوم آورده و غارت و کشتار کنند. این خلاء قدرت سیاسی در مازندران فرصتی مناسب برای ظهور مجدد دودمان باوندیان پدیدآورد. [ ۵] و حسام الدوله شهریار شاخهٔ اسپهبدیه را در دودمان باوندی پدیدآورد. [ ۶]
اسپهبدان باوندی در فاصلهٔ سال های ۴۶۶ تا ۶۰۶ هجری قمری ( ۱۰۷۴–۱۲۱۰ میلادی ) معاصر با سلجوقیان، بر نواحی گسترده ای در طبرستان، گیلان، ری و قومس حکومت داشتند ولی تداوم حیاتشان به حفظ رابطه با سلاطین ترک تبار گره خورده بود[ ۷] و پیش از شاه غازی رستم حکومتی مستقل نبوده و تحت انقیاد سلجوقیان قرار داشتند. شاه غازی معروف ترین اسپهبد باوندی است که مقارن با سلطان سنجر سلجوقی، قلمرو باوندیان را به غایت خود رسانید. [ ۸]
در زمان خوارزمشاهیان اسپهبدان باوندیان توسط سلطان محمد خوارزمشاه برافتادند و این نواحی تحت سلطه ترکان درآمد. در حمله مغول به ایران طبرستان آسیب بسیار دید و محمد خوارزمشاه به جزیره آبسکون در دریای مازندران پناه برده و در آنجا درگذشت. [ نیازمند منبع]
wiki: والیان ترک در طبرستان