واج شناسی کردی سامانهٔ گفتاری زنجیرهٔ زبان های کردی است. این مقاله به ترتیب شامل واج شناسی استاندارد هر سه شاخهٔ زبان های کردی است. ویژگی های واج شناسی شامل فرق میان انسدادی های بی واک تنفسی و غیرتنفسی و وجود واج های اختیاری است.
... [مشاهده متن کامل]
در هر سه گویش کردی ( کردی شمالی، کردی مرکزی و کردی جنوبی ) همخوان ها برابر هستند، مگر این که اشاره شوند.
• /n, t, d/ دندانی لثوی لامینال هستند، در حالی که /s, z/ لامینال لثوی دندانی شدهٔ هستند، و به صورتی تلفظ می شوند که تیغهٔ زبان به صورت خیلی نزدیک به پشت دندان های بالایی در بیاید.
• در زبان های کردی لثوی ساده /l/ و پس لثوی اطباق شده /ɫ/ ناسودهٔ پسین به صورت تضاد تلفظ می شود. برخلاف انگلیسی، این دو حرف به جای واج گونه، جدا تلفظ می شوند.
• /d/ پس واکی به صورت ناسوده نرم می شود. این ویژگی محلی در دیگر زبان های ایرانی هم به خوبی دیده می شود و توسط ویندفور «د زاگرسی» نامیده می شود.
• زبان های کردی دو همخوان «ر» گونه دارند؛ لثوی ضربه ای ( /ɾ/ ) و لثوی لرزشی ( /r/ ) . در حالی که نخستین لثوی باشد، دومی به صورت لثوی کامی در می آید.
• در کردی مرکزی، /x, xʷ, ɣ, ɣʷ/ به صورت تلفظ می شوند.
• در کردی شمالی بین تلفظ های انسدادی ساده و تنفسی تمایز قائل می شود، که می تواند در هر موقعیتی تنفسی بشود. بدین ترتیب /p/ با /pʰ/ و /t/ با /tʰ/ و /k/ با /kʰ/ و /q/ با /qʰ/ و ادغامی /t͡ʃ/ با /t͡ʃʰ/ تقابل می یابد.
• هرچند که به صورت واج گونهٔ /w/ در نظر گرفته می شود، برخی بر این باورند که این آوا باید تمایز بیابد.
• در کردی بین تلفظ های سادهٔ /s/ و /z/ و تلفظ های اطباقی شان ( /sˠ/ و /zˠ/ ) تمایز قائل می شود. این تلفظ های اطباقی در کردی، میزان غلظت شان نسب به همخوان های غلیظ در زبان های سامی کمتر است.
• در کردی جنوبی، واج گونهٔ /n/ است؛ این اتفاق در یازده تا نوزده کلمه که گروه واژهٔ ⟨nz⟩ را دارند رخ می دهد. کلمهٔ yânza به صورت تلفظ می شود.
• در کردی نقاط مقابل به انسدادی نرم کامی، سایشی نرم کامی بی واک و ملازی انسدادی لبی می شود. بدین ترتیب /k/ با /kʷ/ و /ɡ/ با /ɡʷ/ و /x/ با /xʷ/ و /q/ با /qʷ/ هم سنجی می شود. این همخوان های لبی شده دارای حرف یا دونگارهی متمایزی نیستند. برای مثال کلمهٔ xulam ( 'نوکر' ) به صورت ، و qoç ( 'شاخ' ) به صورت تلفظ می شود.
... [مشاهده متن کامل]
در هر سه گویش کردی ( کردی شمالی، کردی مرکزی و کردی جنوبی ) همخوان ها برابر هستند، مگر این که اشاره شوند.
• /n, t, d/ دندانی لثوی لامینال هستند، در حالی که /s, z/ لامینال لثوی دندانی شدهٔ هستند، و به صورتی تلفظ می شوند که تیغهٔ زبان به صورت خیلی نزدیک به پشت دندان های بالایی در بیاید.
• در زبان های کردی لثوی ساده /l/ و پس لثوی اطباق شده /ɫ/ ناسودهٔ پسین به صورت تضاد تلفظ می شود. برخلاف انگلیسی، این دو حرف به جای واج گونه، جدا تلفظ می شوند.
• /d/ پس واکی به صورت ناسوده نرم می شود. این ویژگی محلی در دیگر زبان های ایرانی هم به خوبی دیده می شود و توسط ویندفور «د زاگرسی» نامیده می شود.
• زبان های کردی دو همخوان «ر» گونه دارند؛ لثوی ضربه ای ( /ɾ/ ) و لثوی لرزشی ( /r/ ) . در حالی که نخستین لثوی باشد، دومی به صورت لثوی کامی در می آید.
• در کردی مرکزی، /x, xʷ, ɣ, ɣʷ/ به صورت تلفظ می شوند.
• در کردی شمالی بین تلفظ های انسدادی ساده و تنفسی تمایز قائل می شود، که می تواند در هر موقعیتی تنفسی بشود. بدین ترتیب /p/ با /pʰ/ و /t/ با /tʰ/ و /k/ با /kʰ/ و /q/ با /qʰ/ و ادغامی /t͡ʃ/ با /t͡ʃʰ/ تقابل می یابد.
• هرچند که به صورت واج گونهٔ /w/ در نظر گرفته می شود، برخی بر این باورند که این آوا باید تمایز بیابد.
• در کردی بین تلفظ های سادهٔ /s/ و /z/ و تلفظ های اطباقی شان ( /sˠ/ و /zˠ/ ) تمایز قائل می شود. این تلفظ های اطباقی در کردی، میزان غلظت شان نسب به همخوان های غلیظ در زبان های سامی کمتر است.
• در کردی جنوبی، واج گونهٔ /n/ است؛ این اتفاق در یازده تا نوزده کلمه که گروه واژهٔ ⟨nz⟩ را دارند رخ می دهد. کلمهٔ yânza به صورت تلفظ می شود.
• در کردی نقاط مقابل به انسدادی نرم کامی، سایشی نرم کامی بی واک و ملازی انسدادی لبی می شود. بدین ترتیب /k/ با /kʷ/ و /ɡ/ با /ɡʷ/ و /x/ با /xʷ/ و /q/ با /qʷ/ هم سنجی می شود. این همخوان های لبی شده دارای حرف یا دونگارهی متمایزی نیستند. برای مثال کلمهٔ xulam ( 'نوکر' ) به صورت ، و qoç ( 'شاخ' ) به صورت تلفظ می شود.
