هیپرپاراتیروئیدی ثانویه

هیپرپاراتیروئیدی ثانویه ( انگلیسی: Secondary hyperparathyroidism ) که در متون پزشکی گاهی به نام اختصاری «SHPT» از آن یاد می شود، نوعی پرکاری پاراتیروئید است که منجر به افزایش تولید هورمون پاراتیروئید ( PTH ) توسط غدد پاراتیروئید در پاسخ به کاهش سطح کلسیم خون می گردد و این موضوع در نهایت، به هیپرپلازی این غدد می انجامد. هیپرپاراتیروئیدی ثانویه بیشتر در مبتلایان به نارسایی مزمن کلیه دیده می شود.
دردهای مفصلی و استخوانی شایع است و گاهی تغییر شکل در اندام نیز رخ می دهد.
نارسایی مزمن کلیه شایع ترین دلیل بروز هیپرپاراتیروئیدی ثانویه است. کلیه های بیمار دیگر نمی توانند ویتامین دی را به فرم فعال خود مبدل کنند و دفع فسفات نیز با مشکل مواجه می شود. وقتی چنین اتفاقی می افتد، ترکیب شیمیایی کلسیم فسفات در بدن ایجاد می شود که نامحلول استو میزان کلسیم موجود در گردش خون کاهش می یابد. در نتیجه هیپوکلسمی رخ داده که خود به هیپرپاراتیروئیدی ثانویه منتهی می شود. یکی دیگر از دلایل هیپرپاراتیروئیدی ثانویه، سوءجذب است ( در اثرِ التهاب مزمن لوزالمعده، بیماری های رودهٔ کوچک، سوءجذب های ناشی از جراحی چاقی ) که طی آن ویتامین دی محلول در چربی، باcجذب نمی شود. در نتیجه کلسیم خون افت می کند و غدهٔ پاراتیروئید تلاش می کند با ترشح هورمون پاراتیروئید، سطح کلسیم را بالا ببرد. برخی دلایل دیگر این بیماری، ناکافی بودن کلسیم خوراکی، کمبود ویتامین دی و اسهال چرب است. [ ۱]
سطح هورمون پاراتیروئید خون در این بیماری بالاست.
اگر عامل زمینه ای ایجادکنندهٔ بیماری مرتفع گردد، هیپرپاراتیروئیدی ثانویه هم برطرف می شود. در کسانی که نارسایی کلیه دارند، درمان ها شامل محدود کردنِ فسفر رژیم غذایی و تجویز مکمل های حاوی شکلِ فعالِ ویتامین دی همچون کلسیتریول، دوکسرکالسیفرول و پاریکلسیتول و همچنین تجویز داروهای متصل شونده به فسفات است.
اگر هیپرپاراتیروئیدی ثانویه به سبب نارسایی مزمن کلیه باشد، تجویز داروهای مقلد کلسیم، تأثیری بر احتمال مرگ زودرس ندارد[ ۲] و تنها موجب کاهش نیاز به جراحی و برداشتن غدد پاراتیروئید می شود. این داروها ممکن است به دلیل هیپوکلسمی و ایجاد استفراغ مشکلات را تشدید کنند. [ ۲]
هیپرپاراتیروئیدی ثانویه در بسیاری از بیماران دچار نارسایی کلیه، پس از انجام پیوند کلیه، برطرف می شود.