هنر پیشاتاریخی (prehistoric art)
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
هنر مقدّم بر سوابق و مدارک مکتوب. تاریخ هنرهای تجسمی، نقاشی، کنده کاری، و پیکرتراشی، از حدود ۴۰هزار پ م در دورۀ پارینه سنگیآغاز می شود. قدیمی ترین کنده کاری های روی سنگ در استرالیا یافت شده اند، اما ۳۰هزار سال قبل هنر در همۀ قاره ها به ظهور رسید. قدمت کهن ترین دست ساخت های برجای مانده، تقریباً به ۳۰هزار تا ۱۰هزار پ م، یعنی به دورۀ فرهنگ های شکار ـ گردآوری خوراک، می رسد. مجسمه های کوچک عموماً مجسمه های الهۀ مادرباردارند که با کیش «الهۀ مادر» پیوند دارند. مثلاً، مجسمۀ سنگی «ونوس ویلندورف» (موزۀ تاریخ هنر، وین) به حدود ۲۱هزار سال پیش از میلاد مربوط می شود. نقاشی های دیواری غارهای لاسکو، در فرانسه، و آلتامیرا، در اسپانیا بیشتر تجسم جانوران اند. در دورۀ نوسنگی، بین ۱۰ تا ۲هزار پ م، اجتماعاتِ مستقر پدید آمدند و همین امر موجب شد که ظرافت فنی و هنریِ هرچه بیشتری در زمینۀ ساختن ابزار و وسایل، ظروف لعابدار، جواهر، و پیکره های جانوران و آدمیان به وجود آید. بیشتر اوقات پیکره های انسانی در نقاشی های دیواری این دوره مشاهده می شوند و به نحو ماهرانه ای در گروه ها به نمایش درمی آیند. از ۴هزار تا ۲هزار پ م پیدایش بناهای یادبود بزرگ کلان سنگی، ازجمله بناهای کلان سنگی کارناکِفرانسه و استونهنجِانگلستان، و تولید ظرف های سفالین لعاب خورده و مجسمه های کوچک با عناصر تزیینی ای آغاز شد که بعداً در هنر سِلتی پرورده شدند. نقاشی ها و کنده کاری هایی که قدمتشان به دورۀ دیرینه سنگی علیا، حدود ۳۰هزار پ م، روی سقف و دیوارهای غارهایی که در معرض نور طبیعی قرار ندارند، یافت می شوند و نشانه هایی از مشعل ها و پیه سوزهای ساغرمانند نیز دیده شده است. در هنر نقاشی غار، جانوران با خطوط قوی و شادابی طراحی و غالباً براثر ترکیب با رنگ دانه های سرخ و اُخراییِ مایل به زرد، هماتیت سرخ، منگنز، و گرافیت تزیین شده اند، و گاه با گَرد رنگین کاملاً ساییده شده ای که با نی بر آن ها پاشیده اند، بر آن ها تأکید گذارده اند. طرح هایی از گاومیش، ماموت، اسب، گاو وحشی، و گوزن های نر و مادۀ سرخ بر دیواره های غار نمایانند؛ در این دوره، اشکال انسانی به ندرت طراحی می شدند و در مواردی فقط به صورت پیکره هایی عصامانند طراحی شده اند، که گاهی نقاب بر چهره زده اند، یا تیرهایشان را به نقاط حساس بدن جانورانی، غالباً آبستن، نشانه رفته اند. هنر پیشاتاریخی احتمالاً با جادو یا شعایر شکار همبستگی داشت و شاید به منظور تضمین توفیق در شکار و باروری و زایندگی جانوران صورت می پذیرفت. طراحی ها گاهی بر روی طراحی های دیگری قرار گرفته اند، و این نکته را به ذهن القا می کنند که عمل طراحی ممکن است متأثر از اعمال مربوط به جادوهای آیینیو نه خود تصویر باشد. تفسیرها متضمن مفهوم پیوند با چرخۀ زنانه اند و درهم آمیختن نشانه های مربوط به کودکان ممکن است حاوی معانی مهمی باشد. در فرانسه، هنر غار در مکان های زیر یافت می شود: لاسکو، نزدیک مونتینیاک، که در ۱۹۴۰ کشف شد؛ فون دو گم، دوردونی، که حاوی مجموعۀ چشمگیری از گاومیش هایی در چندین رنگ است؛ و غار تروافرِرِ، بخش شمالی مرکز کوه های پیرنه، که در آن تصویری با نام «جادوگر» با تنِ انسان و سرِ گوزن، احتمالاً نمایشگر روحی شکارگر یا خدای شکار است. در اسپانیا چندین نمونۀ زیبا از هنر غار در استان سانتاندروجود دارد، ازجمله مجموعه ای از نقاشی های چند رنگ، به ویژه نقش گاومیش در غار آلتامیرا که نخستین نمونه از این نوع هنر پارینه سنگی است و در ۱۸۷۹ کشف شد. مجسمه سازی و کنده کاری قدیمی ترین شکل شناخته شده ای است که به دورۀ پارینه سنگی برمی گردد و در بسیاری از کشورها در حوزۀ وسیعی پراکنده است. پیکره هایی که اقوام اولیه تراشیده اند شاید به نحوی بر حفاظت جادویی از محل سکونت دلالت داشته باشند. پیوند با اقتصاد شکارگری و آیین های تهیۀ خوراک؛ یا محل گردآوری محصول، نیایشگاه، یا حریم مذهبی نیز از دلالت های دیگر این پیکره هاست. در افریقا، کنده کاری های صخره ای در منطقه صحرا مثلاً در فلات گیلف کبیرِ مصریافت می شوند؛ ظاهراً قدمت این کنده کاری ها به دوره ای بین پایان دورۀ نوسنگی و روزگار کنونی می رسد. در بخش جنوبی افریقا، جانوران مقدس مصر همراه با جانوران مقدس افریقای مرکزی نمایش داده می شوند، و عقیده بر این است که فرهنگ های کوچنده ـ شکارگر هنوز در قرن ۱۹ از همین شکار هنری پیروی می کردند. هنر صخره ای در سیبری نیز، که محل دیگر فعالیت کوچندگان است، مشاهده می شود. مجسمه و کنده کاری را در کنار نقاشی های دیواره ای در بخش جنوبی فرانسه و بخش شمالی اسپانیا می توان یافت.
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
نمونه ای از نقاشی های دیواری غارهای لاسکو
هنر مقدّم بر سوابق و مدارک مکتوب. تاریخ هنرهای تجسمی، نقاشی، کنده کاری، و پیکرتراشی، از حدود ۴۰هزار پ م در دورۀ پارینه سنگیآغاز می شود. قدیمی ترین کنده کاری های روی سنگ در استرالیا یافت شده اند، اما ۳۰هزار سال قبل هنر در همۀ قاره ها به ظهور رسید. قدمت کهن ترین دست ساخت های برجای مانده، تقریباً به ۳۰هزار تا ۱۰هزار پ م، یعنی به دورۀ فرهنگ های شکار ـ گردآوری خوراک، می رسد. مجسمه های کوچک عموماً مجسمه های الهۀ مادرباردارند که با کیش «الهۀ مادر» پیوند دارند. مثلاً، مجسمۀ سنگی «ونوس ویلندورف» (موزۀ تاریخ هنر، وین) به حدود ۲۱هزار سال پیش از میلاد مربوط می شود. نقاشی های دیواری غارهای لاسکو، در فرانسه، و آلتامیرا، در اسپانیا بیشتر تجسم جانوران اند. در دورۀ نوسنگی، بین ۱۰ تا ۲هزار پ م، اجتماعاتِ مستقر پدید آمدند و همین امر موجب شد که ظرافت فنی و هنریِ هرچه بیشتری در زمینۀ ساختن ابزار و وسایل، ظروف لعابدار، جواهر، و پیکره های جانوران و آدمیان به وجود آید. بیشتر اوقات پیکره های انسانی در نقاشی های دیواری این دوره مشاهده می شوند و به نحو ماهرانه ای در گروه ها به نمایش درمی آیند. از ۴هزار تا ۲هزار پ م پیدایش بناهای یادبود بزرگ کلان سنگی، ازجمله بناهای کلان سنگی کارناکِفرانسه و استونهنجِانگلستان، و تولید ظرف های سفالین لعاب خورده و مجسمه های کوچک با عناصر تزیینی ای آغاز شد که بعداً در هنر سِلتی پرورده شدند. نقاشی ها و کنده کاری هایی که قدمتشان به دورۀ دیرینه سنگی علیا، حدود ۳۰هزار پ م، روی سقف و دیوارهای غارهایی که در معرض نور طبیعی قرار ندارند، یافت می شوند و نشانه هایی از مشعل ها و پیه سوزهای ساغرمانند نیز دیده شده است. در هنر نقاشی غار، جانوران با خطوط قوی و شادابی طراحی و غالباً براثر ترکیب با رنگ دانه های سرخ و اُخراییِ مایل به زرد، هماتیت سرخ، منگنز، و گرافیت تزیین شده اند، و گاه با گَرد رنگین کاملاً ساییده شده ای که با نی بر آن ها پاشیده اند، بر آن ها تأکید گذارده اند. طرح هایی از گاومیش، ماموت، اسب، گاو وحشی، و گوزن های نر و مادۀ سرخ بر دیواره های غار نمایانند؛ در این دوره، اشکال انسانی به ندرت طراحی می شدند و در مواردی فقط به صورت پیکره هایی عصامانند طراحی شده اند، که گاهی نقاب بر چهره زده اند، یا تیرهایشان را به نقاط حساس بدن جانورانی، غالباً آبستن، نشانه رفته اند. هنر پیشاتاریخی احتمالاً با جادو یا شعایر شکار همبستگی داشت و شاید به منظور تضمین توفیق در شکار و باروری و زایندگی جانوران صورت می پذیرفت. طراحی ها گاهی بر روی طراحی های دیگری قرار گرفته اند، و این نکته را به ذهن القا می کنند که عمل طراحی ممکن است متأثر از اعمال مربوط به جادوهای آیینیو نه خود تصویر باشد. تفسیرها متضمن مفهوم پیوند با چرخۀ زنانه اند و درهم آمیختن نشانه های مربوط به کودکان ممکن است حاوی معانی مهمی باشد. در فرانسه، هنر غار در مکان های زیر یافت می شود: لاسکو، نزدیک مونتینیاک، که در ۱۹۴۰ کشف شد؛ فون دو گم، دوردونی، که حاوی مجموعۀ چشمگیری از گاومیش هایی در چندین رنگ است؛ و غار تروافرِرِ، بخش شمالی مرکز کوه های پیرنه، که در آن تصویری با نام «جادوگر» با تنِ انسان و سرِ گوزن، احتمالاً نمایشگر روحی شکارگر یا خدای شکار است. در اسپانیا چندین نمونۀ زیبا از هنر غار در استان سانتاندروجود دارد، ازجمله مجموعه ای از نقاشی های چند رنگ، به ویژه نقش گاومیش در غار آلتامیرا که نخستین نمونه از این نوع هنر پارینه سنگی است و در ۱۸۷۹ کشف شد. مجسمه سازی و کنده کاری قدیمی ترین شکل شناخته شده ای است که به دورۀ پارینه سنگی برمی گردد و در بسیاری از کشورها در حوزۀ وسیعی پراکنده است. پیکره هایی که اقوام اولیه تراشیده اند شاید به نحوی بر حفاظت جادویی از محل سکونت دلالت داشته باشند. پیوند با اقتصاد شکارگری و آیین های تهیۀ خوراک؛ یا محل گردآوری محصول، نیایشگاه، یا حریم مذهبی نیز از دلالت های دیگر این پیکره هاست. در افریقا، کنده کاری های صخره ای در منطقه صحرا مثلاً در فلات گیلف کبیرِ مصریافت می شوند؛ ظاهراً قدمت این کنده کاری ها به دوره ای بین پایان دورۀ نوسنگی و روزگار کنونی می رسد. در بخش جنوبی افریقا، جانوران مقدس مصر همراه با جانوران مقدس افریقای مرکزی نمایش داده می شوند، و عقیده بر این است که فرهنگ های کوچنده ـ شکارگر هنوز در قرن ۱۹ از همین شکار هنری پیروی می کردند. هنر صخره ای در سیبری نیز، که محل دیگر فعالیت کوچندگان است، مشاهده می شود. مجسمه و کنده کاری را در کنار نقاشی های دیواره ای در بخش جنوبی فرانسه و بخش شمالی اسپانیا می توان یافت.
wikijoo: هنر_پیشاتاریخی