[ویکی فقه] گروهی از مورخان همسران متعددی را به حضرت امام مجتبی (علیه السّلام) نسبت داده اند، اما این مسئله با حقایق تاریخی مستند در منابع روایی و تاریخی شیعه و سنی در تضاد است و افسانه ای بیش نیست.
مورّخان اعمّ از شیعه و سنّی با همه تفحّصاتی که داشته اند، حدّاکثر نام و نشانی که از همسران امام حسن (علیه السّلام) ارائه داده اند، ۱۳ نفر می باشد که در ذیل به آنها اشاره می کنیم:۱. خوله؛ دختر منظور بن زیاد فزاری؛ از زنان مشهور به عقل و کمال بود که قبل از ازدواج با امام حسن (علیه السّلام) به همسری محمد بن طلحه در آمده بود و از وی سه پسر داشت، و چون محمد بن طلحه در جنگ جمل به قتل رسید و چندی گذشت، خواستگاران زیادی پیدا کرد، ولی خود او اظهار علاقه به ازدواج با سبط اکبر رسول گرامی اسلام داشت و از این رو کار خود را به آن حضرت واگذار کرد، و امام حسن (علیه السّلام) نیز او را به ازدواج خود درآورد، و از وی حسن بن حسن ( حسن مثنی) به دنیا آمد، و تا پایان عمر آن حضرت نیز افتخار همسری امام (علیه السّلام) را داشت، و در رحلت آن حضرت نیز بسیار بی تابی می کرد. ۲. جُعده؛ دختر اشعث بن قیس کِندی، همان که به امام (علیه السلام) زهر خورانید و او را شهید کرد؛ ۳. عایشه خثعمیه؛ او از زنانی بود که امام (علیه السّلام) در زمان حیات پدرش امیرالمؤمنین (علیه السّلام) با او ازدواج کرد، و چون امیرالمؤمنین (علیه السّلام) به شهادت رسید، وی به نزد امام حسن (علیه السّلام) آمده و به صورت شماتت به آن حضرت عرض کرد: «لتهنئک الخلافه؛ خلافت بر تو مبارک باد»! و امام (علیه السّلام) به خاطر همین عمل، او را طلاق داد. ۴. امّ کلثوم؛ دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب؛ ۵. امّ اسحاق؛ دختر طلحه بن عبیداللّه تیمی؛ ۶. امّ بشیر؛ دختر ابومسعود عقبه بن عمر انصاری خزرجی؛ ۷. هند بنت عبدالرحمن؛ دختر عبدالرحمن بن ابی بکر؛ که در بحار با نام حفصه آمده است. ۸. زنی از قبیله عمرو بن اهیم منقری؛ ۹. زنی از خاندان بنی ثقیف؛ ۱۰. زنی از خاندان علقمه بن زراره؛ ۱۱. زنی از قبیله بنی شیبان؛ که به جهت هم فکری با خوارج، طلاق داده شد. ۱۲. نفیله ( امّ ولد) و یا رمله؛ که مادر قاسم بن حسن (علیه السّلام) است؛ ۱۳. زینب؛ دختر سُبَیْع بن عبداللّه؛ که احتمالا در بحار بصورت هند دختر سهیل ضبط گردیده است. لازم به تذکر است همه این زنان دریک زمان همسر آن حضرت نبوده بلکه بعد از اینکه بعضی از دنیا رفته اند حضرت با بعضی دیگر ازدواج کرده اند. مورخان با تمام تفحصی که در زندگی ائمه داشتند، فقط از نام و نشان ۱۳ همسر گزارش داده اند که از این تعداد نام ۴ نفر مشخص نیست و فقط نام قبیله شان وجود دارد.
افسانه ازدواج های مکرّر
گروهی از مورخان همسران متعددی به حضرت امام مجتبی (علیه السّلام) نسبت داده، نوشته اند که آن حضرت همسران متعددی تزویج می کرد و پس از اندکی آنها را طلاق می داد و به جای آنها زنان دیگری اختیار می نمود؛ می گویند به همین دلیل تعداد همسران آن حضرت زیاد بود بطوری که این موضوع زبان زد مردم شده بود، دشمنان اهل بیت (علیهم السّلام) و همچنین کسانی که پی به حقیقت والای امامت نبرده اند و هرگز کام معرفت شان با چشمه زلال و شفاف ولایت آشنا نگشته است، افسانه ازدواج های مکرر آن حضرت را جعل کرده و دست آویز خود قرار داده و برای سرکوب شخصیت بی نظیر امام حسن (علیه السلام)، به او معترض گشته اند. آنان، امام (علیه السلام) را به عنوان یک شخص عیاش قلمداد کرده و علت صلح او را نیز در همین راستا تحلیل و تفسیر نموده اند. معاندان می گویند: امام برای راحت ماندن از مشکلات حکومت و برای رسیدن به بزم، ترک رزم نمود و تن به صلح داد.
بررسی منابع تاریخی و روایی
در کتاب های تاریخی، گزارشات مختلفی در این رابطه آمده است که به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد.۱. ابوالحسن مدائنی: «کان الحسن کثیر التزویج... و قال اُحصِیَ زوجات الحسن فکنّ سبعین امراه؛ حسن بن علی، بسیار ازدواج می کرد؛ وقتی همسرانش را شمردند، به ۷۰ تن رسید.» ۲. ابوطالب مکی: ابن شهر آشوب، به نقل از کتاب «قوت القلوب» ابوطالب مکّی می گوید: «انه تزوّج ماتین و خمسین امراه و قیل ثلثمائه و کان علیٌّ یضجرُ من ذلک؛ حسن بن علی ۲۵۰ زن به همسری خود درآورد و بلکه گفته شده با ۳۰۰ زن ازدواج نمود و پدرش علی بن ابی طالب از این امر، رنج می برد.» ۳. بلاذری می نویسد: «حسن بن علی با ۹۰ زن ازدواج کرد، سپس علی (علیه السّلام) فرمود: آن قدر حسن ازدواج کرد و طلاق داد که می ترسم عمل او سبب دشمنی دیگر اقوام و قبایل علیه ما گردد.» ۴. عبداللّه بن سنان از امام صادق (علیه السّلام) نقل می کند: «انّ علیّا قال و هو علی المنبر: لاتزوّجوا الحسن فانّه رجلٌ مِطلاق. فقام رجلٌ من هَمْدان فقال: بلی واللّه لنزوّجنّهُ و هو ابن رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) وسلم و ابن امیرالمؤمنین فانْ شاء امسک و انْ شاء طلّق؛ علی بن ابی طالب در حالی که بر روی منبر بود، فرمود: دخترانتان را به ازدواج فرزندم حسن درنیاورید؛ زیرا او، مردی است که زیاد طلاق می دهد. در آن هنگام مردی از اهل هَمْدان برخاست و گفت: سوگند به خدا! ما دخترانمان را به ازدواج او درخواهیم آورد؛ زیرا او فرزند پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) و امیرالمؤمنین (علیه السّلام) است. پس چنانچه او را خواست، نگه می دارد و اگر نخواست، طلاق می دهد.» ۵. مرحوم کلینی از یحیی بن ابی یعلا از قول امام صادق (علیه السّلام) نقل می کند: «همانا حسن بن علی ۵۰ زن را طلاق داد و امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرمود: ای مردم کوفه! به حسن زن ندهید؛ زیرا وی، مردی است که زنان را طلاق می دهد....» ۶. در محاسن برقی از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است: «مردی خدمت امیرالمؤمنین رسید، عرض کرد: آمده ام با شما مشورتی بکنم؛ زیرا حسن و حسین و عبداللّه بن جعفر جهت خواستگاری دخترم آمده اند. حضرت فرمود: کسی که مورد مشورت قرار می گیرد، باید امین باشد؛ راجع به فرزندم حسن، همانا او زنان را طلاق می دهد و اما حسین برای دخترت بهتر است، پس دخترت را به ازدواج حسین درآور.»
← منابع اهل سنت
...
مورّخان اعمّ از شیعه و سنّی با همه تفحّصاتی که داشته اند، حدّاکثر نام و نشانی که از همسران امام حسن (علیه السّلام) ارائه داده اند، ۱۳ نفر می باشد که در ذیل به آنها اشاره می کنیم:۱. خوله؛ دختر منظور بن زیاد فزاری؛ از زنان مشهور به عقل و کمال بود که قبل از ازدواج با امام حسن (علیه السّلام) به همسری محمد بن طلحه در آمده بود و از وی سه پسر داشت، و چون محمد بن طلحه در جنگ جمل به قتل رسید و چندی گذشت، خواستگاران زیادی پیدا کرد، ولی خود او اظهار علاقه به ازدواج با سبط اکبر رسول گرامی اسلام داشت و از این رو کار خود را به آن حضرت واگذار کرد، و امام حسن (علیه السّلام) نیز او را به ازدواج خود درآورد، و از وی حسن بن حسن ( حسن مثنی) به دنیا آمد، و تا پایان عمر آن حضرت نیز افتخار همسری امام (علیه السّلام) را داشت، و در رحلت آن حضرت نیز بسیار بی تابی می کرد. ۲. جُعده؛ دختر اشعث بن قیس کِندی، همان که به امام (علیه السلام) زهر خورانید و او را شهید کرد؛ ۳. عایشه خثعمیه؛ او از زنانی بود که امام (علیه السّلام) در زمان حیات پدرش امیرالمؤمنین (علیه السّلام) با او ازدواج کرد، و چون امیرالمؤمنین (علیه السّلام) به شهادت رسید، وی به نزد امام حسن (علیه السّلام) آمده و به صورت شماتت به آن حضرت عرض کرد: «لتهنئک الخلافه؛ خلافت بر تو مبارک باد»! و امام (علیه السّلام) به خاطر همین عمل، او را طلاق داد. ۴. امّ کلثوم؛ دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب؛ ۵. امّ اسحاق؛ دختر طلحه بن عبیداللّه تیمی؛ ۶. امّ بشیر؛ دختر ابومسعود عقبه بن عمر انصاری خزرجی؛ ۷. هند بنت عبدالرحمن؛ دختر عبدالرحمن بن ابی بکر؛ که در بحار با نام حفصه آمده است. ۸. زنی از قبیله عمرو بن اهیم منقری؛ ۹. زنی از خاندان بنی ثقیف؛ ۱۰. زنی از خاندان علقمه بن زراره؛ ۱۱. زنی از قبیله بنی شیبان؛ که به جهت هم فکری با خوارج، طلاق داده شد. ۱۲. نفیله ( امّ ولد) و یا رمله؛ که مادر قاسم بن حسن (علیه السّلام) است؛ ۱۳. زینب؛ دختر سُبَیْع بن عبداللّه؛ که احتمالا در بحار بصورت هند دختر سهیل ضبط گردیده است. لازم به تذکر است همه این زنان دریک زمان همسر آن حضرت نبوده بلکه بعد از اینکه بعضی از دنیا رفته اند حضرت با بعضی دیگر ازدواج کرده اند. مورخان با تمام تفحصی که در زندگی ائمه داشتند، فقط از نام و نشان ۱۳ همسر گزارش داده اند که از این تعداد نام ۴ نفر مشخص نیست و فقط نام قبیله شان وجود دارد.
افسانه ازدواج های مکرّر
گروهی از مورخان همسران متعددی به حضرت امام مجتبی (علیه السّلام) نسبت داده، نوشته اند که آن حضرت همسران متعددی تزویج می کرد و پس از اندکی آنها را طلاق می داد و به جای آنها زنان دیگری اختیار می نمود؛ می گویند به همین دلیل تعداد همسران آن حضرت زیاد بود بطوری که این موضوع زبان زد مردم شده بود، دشمنان اهل بیت (علیهم السّلام) و همچنین کسانی که پی به حقیقت والای امامت نبرده اند و هرگز کام معرفت شان با چشمه زلال و شفاف ولایت آشنا نگشته است، افسانه ازدواج های مکرر آن حضرت را جعل کرده و دست آویز خود قرار داده و برای سرکوب شخصیت بی نظیر امام حسن (علیه السلام)، به او معترض گشته اند. آنان، امام (علیه السلام) را به عنوان یک شخص عیاش قلمداد کرده و علت صلح او را نیز در همین راستا تحلیل و تفسیر نموده اند. معاندان می گویند: امام برای راحت ماندن از مشکلات حکومت و برای رسیدن به بزم، ترک رزم نمود و تن به صلح داد.
بررسی منابع تاریخی و روایی
در کتاب های تاریخی، گزارشات مختلفی در این رابطه آمده است که به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد.۱. ابوالحسن مدائنی: «کان الحسن کثیر التزویج... و قال اُحصِیَ زوجات الحسن فکنّ سبعین امراه؛ حسن بن علی، بسیار ازدواج می کرد؛ وقتی همسرانش را شمردند، به ۷۰ تن رسید.» ۲. ابوطالب مکی: ابن شهر آشوب، به نقل از کتاب «قوت القلوب» ابوطالب مکّی می گوید: «انه تزوّج ماتین و خمسین امراه و قیل ثلثمائه و کان علیٌّ یضجرُ من ذلک؛ حسن بن علی ۲۵۰ زن به همسری خود درآورد و بلکه گفته شده با ۳۰۰ زن ازدواج نمود و پدرش علی بن ابی طالب از این امر، رنج می برد.» ۳. بلاذری می نویسد: «حسن بن علی با ۹۰ زن ازدواج کرد، سپس علی (علیه السّلام) فرمود: آن قدر حسن ازدواج کرد و طلاق داد که می ترسم عمل او سبب دشمنی دیگر اقوام و قبایل علیه ما گردد.» ۴. عبداللّه بن سنان از امام صادق (علیه السّلام) نقل می کند: «انّ علیّا قال و هو علی المنبر: لاتزوّجوا الحسن فانّه رجلٌ مِطلاق. فقام رجلٌ من هَمْدان فقال: بلی واللّه لنزوّجنّهُ و هو ابن رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) وسلم و ابن امیرالمؤمنین فانْ شاء امسک و انْ شاء طلّق؛ علی بن ابی طالب در حالی که بر روی منبر بود، فرمود: دخترانتان را به ازدواج فرزندم حسن درنیاورید؛ زیرا او، مردی است که زیاد طلاق می دهد. در آن هنگام مردی از اهل هَمْدان برخاست و گفت: سوگند به خدا! ما دخترانمان را به ازدواج او درخواهیم آورد؛ زیرا او فرزند پیامبرخدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) و امیرالمؤمنین (علیه السّلام) است. پس چنانچه او را خواست، نگه می دارد و اگر نخواست، طلاق می دهد.» ۵. مرحوم کلینی از یحیی بن ابی یعلا از قول امام صادق (علیه السّلام) نقل می کند: «همانا حسن بن علی ۵۰ زن را طلاق داد و امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرمود: ای مردم کوفه! به حسن زن ندهید؛ زیرا وی، مردی است که زنان را طلاق می دهد....» ۶. در محاسن برقی از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است: «مردی خدمت امیرالمؤمنین رسید، عرض کرد: آمده ام با شما مشورتی بکنم؛ زیرا حسن و حسین و عبداللّه بن جعفر جهت خواستگاری دخترم آمده اند. حضرت فرمود: کسی که مورد مشورت قرار می گیرد، باید امین باشد؛ راجع به فرزندم حسن، همانا او زنان را طلاق می دهد و اما حسین برای دخترت بهتر است، پس دخترت را به ازدواج حسین درآور.»
← منابع اهل سنت
...
wikifeqh: همسران_امام_حسن
[ویکی شیعه] همسران امام حسن (ع). همسران امام حسن(ع): در منابع تاریخی ۱۸ همسر برای امام حسن مجتبی(ع) ذکر شده که چند نفر از آن ها کنیز بوده اند و نام ۵ نفر دیگر نیز معلوم نیست و فقط نام قبیله شان ذکر شده است.
در عین حال، برخی گزارش های تاریخی، کثرت ازدواج و طلاق را به امام حسن(ع) نسبت داده و تعداد مبالغه آمیزی همسر برای ایشان ذکر کرده و ایشان را «مِطْلاق» (زیاد طلاق دهنده) خوانده اند. گفته اند این اتهام نخستین بار توسط منصور عباسی برای تحقیر سادات حسنی مطرح شده است.
گزارش های تاریخی در این زمینه، از سه نفر نقل شده که از نظر علمای رجال، قابل اعتماد نیستند و افزون بر اشکالات سندی، اشکالات محتوایی نیز بر این گزارش ها وارد است.
در عین حال، برخی گزارش های تاریخی، کثرت ازدواج و طلاق را به امام حسن(ع) نسبت داده و تعداد مبالغه آمیزی همسر برای ایشان ذکر کرده و ایشان را «مِطْلاق» (زیاد طلاق دهنده) خوانده اند. گفته اند این اتهام نخستین بار توسط منصور عباسی برای تحقیر سادات حسنی مطرح شده است.
گزارش های تاریخی در این زمینه، از سه نفر نقل شده که از نظر علمای رجال، قابل اعتماد نیستند و افزون بر اشکالات سندی، اشکالات محتوایی نیز بر این گزارش ها وارد است.
wikishia: همسران_امام_حسن_(ع)
[ویکی شیعه] همسران امام حسن(ع). همسران امام حسن(ع): در منابع تاریخی، ۱۸ همسر برای امام حسن مجتبی(ع) ذکر شده که چند نفر از آن ها کنیز بوده اند و نام ۵ نفر دیگر نیز معلوم نیست و فقط نام قبیله شان ذکر شده است.
در عین حال، برخی گزارش های تاریخی، کثرت ازدواج و طلاق را به امام حسن(ع) نسبت داده و تعداد مبالغه آمیزی همسر برای ایشان ذکر کرده و ایشان را «مِطْلاق» (زیاد طلاق دهنده) خوانده اند. گفته اند این اتهام نخستین بار توسط منصور عباسی برای تحقیر سادات حسنی مطرح شده است.
گزارش های تاریخی در این زمینه، از سه نفر نقل شده که از نظر علمای رجال، قابل اعتماد نیستند و افزون بر اشکالات سندی، اشکالات محتوایی نیز بر این گزارش ها وارد است.
در عین حال، برخی گزارش های تاریخی، کثرت ازدواج و طلاق را به امام حسن(ع) نسبت داده و تعداد مبالغه آمیزی همسر برای ایشان ذکر کرده و ایشان را «مِطْلاق» (زیاد طلاق دهنده) خوانده اند. گفته اند این اتهام نخستین بار توسط منصور عباسی برای تحقیر سادات حسنی مطرح شده است.
گزارش های تاریخی در این زمینه، از سه نفر نقل شده که از نظر علمای رجال، قابل اعتماد نیستند و افزون بر اشکالات سندی، اشکالات محتوایی نیز بر این گزارش ها وارد است.
wikishia: همسران_امام_حسن(ع)