هماتوکسیلین

هماتوکسیلین یا هیماتوکسیلین ( انگلیسی: Haematoxylin; /ˌhiːməˈtɒksɪlɪn/ ) که با نام هایی چون سیاه طبیعی ۱ یا سی. آی ۷۵۲۹۰ هم شناخته می شود، یک ترکیب شیمیایی است که از مغز چوب درخت بقم ( لاگ وود ) به دست می آید. هنگامی که که اکسید شود به صورت هایماتِیین، هنگامی که با برخی یون های فلزی ترکیب می شود آمیزهٔ رنگی قوی ای می شود که معروف ترین آن نمک های آهن ( ۳ ) و آلومینیوم ( ۳ ) هستند. ترکیبات هایماتیین - فلزی برای رنگ آمیزی کردن نمونه های سلولها برای آزمایش زیر میکروسکوپ استفاده می شوند. اجزایی که با ترکیبات آهن یا آلومینیوم رنگ می شوند، بیسوفیلیک نامیده می شوند و سازکار این گونه رنگ کردن با رنگ کردن عادی متفاوت است.
رنگ کردن با هماتوکسیلین و ائوزین از عمومی ترین روشهای رنگ کردن در بافت شناسی هستند و در مقابل رنگ های موقتی دیگر، از پایداری بسیار بالایی برخوردار هستند. از دیگر رنگ های معروف برای رنگ کردن اسید فوسفوتونژستیک هماتوکسیلین است که از ترکیب هماتوکسیلین با اسید فوسفوتونژستیک به دست می آید.
در ۱۹۷۰ به دلیل قطع بیش از حد درختهای جنگلهای برزیل و آمریکای مرکزی، کمبود درختهای بقم و هماتوکسیلین به وجود آمد و قیمت آن به بالاترین حد خود رسید و موجب بالا رفتن هزینه های تشخیص بیماری های بافتی شد و موجب جستجو برای جایگزینی برای آن شد. اما قبل از پیدا کردن هرگونه جایگزین، هماتوکسیلین با قیمتی بالا به جایگاهش در بازار و بافت شناسی بازگشت. پیشنهادهایی نیز برای جایگزین آن وجود داشت: سلستین آبی، گالوسیاسین، گالین و سولوکروم سیانین که هر چهار مورد برای دندانه دار کردنشان از آهن ( ۳ ) استفاده می شد. یک جایگزین دیگر که وجود دارد، رنگ قرمز برزیلی است که تنها تفاوتش با هایماتوزیلین در یک گروه هیدروزیل است.
این رنگها عموماً برای مطالعات بافت شناسی به کار برده می شوند. دندانه دار کردن برای اثبات در اجزای سیتوپلاستی و هسته ای، آهن و آلومینیوم است که ترکیبات رنگی ای به وجود می آورد ( ترکیبات رنگ - دندانه - بافتها ) که رنگ هرکدام به مقدار نمکی است که استفاده می شود. ترکیبات نمک آلومینیوم، رنگ آبی روشن و نمک آهن، رنگ آبی تیره ایجاد می کنند.