هُلَندی، هُنر (Dutch art)
یکی از آثار یان موستارت
یکی از آثار یان موستارت
کشور هلند در اوایل قرن ۱۷ استقلال یافت و تقریباً تمامیت ارضی کنونی اش را به دست آورد، گرچه استقلال آن تا ۱۶۴۸، از جانب اسپانیا که در گذشته بر آن سلطه داشت به رسمیت شناخته نشده بود.'نفوذ رنسانس' و گسترش مانریسم (شیوه گری). این نفوذ از اوایل قرن ۱۶م، در شمال هلند آغاز شد و در آثار یان موستارت۱ (ح ۱۴۷۵ـ۱۵۵۶/۱۵۵۵م)، کورنلیس اِنگِلبرِختسن۲ (۱۴۶۸ـ۱۵۳۳م)، و به ویژه لوکاس وان لیدن۳ مشهود است. یان وان اسکورل۴ (۱۴۹۵ـ۱۵۶۲م) نخستین نقاش هلندی بود که به سراسر ایتالیا سفر کرد و عناصر هنری ایتالیا را به نحو مطلوبی در هنرش به کار گرفت. در میان شاگردانش، مارِتِن وان همسکِرک۵ (۱۴۹۸ـ۱۵۷۴م)، از نمایندگان اصلی مانریسم (شیوه گری)۶ شد؛ این شیوۀ هنری درسراسر قرن ۱۶م بر هنر هلند مسلط ماند. شهرهای هارلم۷ و اوترخت۸، دو مرکز اصلی نقاشی مانریسم (شیوه گری) در شمال هلند بودند. در واکنش نسبت به مانریسم حاکم، نوعی طبیعت گرایی۹ در این شهرها نضج گرفت، که مشخصۀ هنر هلندی بود، و نخست در نقاشی های واقع گرایانۀ ۱۰ هونتهورست۱۱ و تربروخن۱۲ در اوترخت تجلّی یافت. از دیگر شخصیت های پیش گام حدود اواخر قرن ۱۶م، پیتر لاستمان۱۳ (۱۵۸۵ـ۱۶۳۳)، نقاش صحنه های تاریخی و معلم رامبرانت۱۴ در آمستردام، و فرانس هالس۱۵ در هارلم درخور ذکرند. آثار هالس نخستین نشانۀ بارز بلوغ نقاشی هلندی در آغاز قرن ۱۷، در مقام یک مکتب بزرگ ملی است.
منظره پردازی. در آغاز قرن ۱۷ مکتب مانریسم در منظره پردازی هلند غالب شد، که بازتاب آن در آثار خیلیس وان کونینگسلو۱۶ (۱۵۴۴ـ۱۶۰۷) مشهود است؛ لیکن در دهۀ دوم قرن ۱۷، سبک طبیعت گرایانه تری شکل گرفت. اسایاس وان دِ ولده۱۷ و هرکولِس سخرس۱۸ (۱۵۹۰/۱۵۸۹ـ ح ۱۶۳۰) در بررسی جلوه های نور و رنگ، از نقاشان پیش گام بودند، و نقاشانی همچون یان وان خوئی یِن۱۹ و سالومون وان رویسدال۲۰ (ح ۱۶۰۰ـ۱۶۷۰) این شیوه را پی گرفتند که اغلب با اصطلاح «دورۀ رنگسایه ای۲۱» در منظره پردازی هلندی از آن یاد می شود. از حدود ۱۶۵۰ شیوۀ شکوهمندتری در نقاشی هلند رواج یافت؛ مهم ترین نقاش این «مرحلۀ کلاسیک۲۲» آلبرت کوئیپ۲۳، و برجسته ترین منظره پرداز یاکوب وان رویسدال۲۴ بود. حرمت قائل شدن برای طبیعت و روحیۀ قهرمانانه، در کارهای این هنرمندان و بسیاری از معاصرین آنان تجلّی یافت، و توجه عموم را به شیوۀ منظره پردازی هلندی برانگیخت و در هنر پس از خود، به ویژه در هنر انگلستان، تأثیر نهاد. آخرین کارهای مایندرت هوبما۲۵، شاگرد رویسدال، از نمونه های گزیده است. نقاشی از چشم انداز های دریایی و تصاویر معمارانه رواج یافت؛ ازجمله برجسته ترین نقاشان مناظر دریایی عبارت اند از ویلم وان دِ ولده۲۶ مهتر و کهتر، سیمون دُ ولیگر۲۷ (ح ۱۶۰۰ـ۱۶۵۳)، یان وان دو کاپل۲۸ (۱۶۲۶ـ۱۶۷۹)، و در نقاشی از مناظر معمارانه، پیِتر سانرِدام۲۹ (۱۵۹۷ـ۱۶۶۵)، امانوئل دو ویته۳۰ (ح ۱۶۱۷ـ۱۶۹۲)، و یان وان دِر هایدن۳۱ (۱۶۳۷ـ۱۷۱۲)، که نماهای پرتفصیلی از شهر آمستردام عرضه کرد. با آن که توجه به غرور ملی در هلندِ قرن ۱۷ محوریت داشت، بسیاری از هنرمندان هلندی به ایتالیا و به ویژه به رم رفتند، که در آن زمان پایتخت هنری اروپا محسوب می شد، و منظره پردازی ایتالیایی وار را در پیش گرفتند.
صحنه های زندگی روزمره. این گونۀ هنری طیف متنوعی را دربر می گیرد که بازنمایی تمام جوانب اجتماع، مشتمل بر کلیۀ فعالیت های روزمره، از صحنه های عامیانه و شوخ طبعانۀ طبقۀ پایین جامعه، همچون آثار آدریان بروئوور۳۲، تا نقاشی های ملایم، میانه رو، و اشراف منشانۀ تِربورخ۳۳، از آن جمله اند. برجسته ترین نقاشان هلندیِ صحنه های زندگی روزمره عبارت اند از یان استن۳۴، با بیان پرتوان و شوخ طبعانه اش؛ پیتر دِ هوخ۳۵ با آثار لطیف و در عین حال منطقی اش که بیش از آثار هر نقاش دیگری، زندگی مرفه بورژوازی هلندی را بازمی نماید؛ و یان ورمیر۳۶ با آثاری آکنده از صفایی جاودانه. خرارت دوئو۳۷ (۱۶۱۳ـ۱۶۷۵)، شاگرد رامبرانت و نقاش تک چهره ساز، نیکلاس ماس۳۸ (۱۶۳۴ـ۱۶۹۳)، گابرِیل متسو۳۹، آدریان وان آستاده۴۰ از دیگر نقاشان بی شمار صحنه های زندگی روزمره اند.
تک چهره سازی. دو نقاش در این زمینه در مقامی برتر از معاصران خود قرار دارند: فرانس هالس، که ضوابط مانریسم را وانهاد و با شکارِ حرکات و هیجانات زودگذر، آثاری بسیار زنده پدید آورد، و رامبرانت که احساسات ژرف و مهارت فوق العاده اش، بیش از هرجا در تک چهره سازی هایش بازتاب یافته است. هرچند که معاصرین آنان چنین عقیده ای نداشتند، و سبک لطیف، پرتفصیل و «پرداخت شدۀ» توماس د کئیزر۴۱ (۱۵۹۷/۱۵۹۶ـ۱۶۶۷) یا بارتولومئوس وان دِر هِلست۴۲ (۱۶۱۱ـ۱۶۷۰) بیش از سبک شخصیت پردازانۀ هالس و رامبرانت با پسند بورژوایی آنان مطابقت داشت.
نقش اشیا. با آن که نقش اشیای هلندی در تحول هنر اروپا چندان اثرگذار نبود، در آن زمان طالبان بسیاری داشت و برای هلندی ها گویای تشخّص بود. نقاشان اغلب در مقولات محدود و معیّن کار می کردند: یان باپتیست ونیکس۴۳ جانوران یا پرندگان شکارشده را می کشید؛ یان داویدس دِ هِم۴۴ (۱۶۰۶ـ۱۶۸۴)، میوه و خوردنی و گل های مجلل را تصویر می کرد؛ ویلم کالف۴۵ اشیای مجلل و پرطمطراق را می کشید؛ ویلم کلاس هِدا۴۶ (۱۵۹۴/۱۵۹۳ـ۱۶۸۲/۱۶۸۰)، و پیتر کلاس۴۷ (۱۵۹۷ـ۱۶۶۱) پرده های نقش اشیای متنوعی از میز صبحانه با ظروف مسی و شیشه ای، نان، و یک لیموترش نیمه پوست کنده، تصویر می کردند.
انحطاط. بعد از حدود ۱۶۷۰ هنر هلند ناگهان به همان سرعتی که تحوّل یافته بود، رو به انحطاط نهاد. روکوکو۴۸ی فرانسوی چنان بر هنر اواخر قرن ۱۷ و ۱۸ در هلند تسلط یافت، که نشاط و اصالت دوران باشکوه نقاشی این سرزمین به فراموشی سپرده شد. نامدارترین نقاشان قرن ۱۸ عبارت اند از کورنلیس تروست۴۹ (۱۶۹۷ـ۱۷۵۰)، یوزف ایسرائلس۵۰ نقاش صحنه های زندگی روزمره، راخل رویس۵۱ و یان وان هویسوم۵۲ (۱۶۸۲ـ۱۷۴۹)، نقاشان چیره دست در گل سازی. آنان سنّت نقاشی گذشته را ادامه دادند. در قرن ۱۹، هنر هلند گرایش های هنری رایج در اروپا را دنبال کرد، تا آن که در دهۀ ۱۸۷۰ با ظهور مکتب لاهه۵۳، که با مکتب باربیزون۵۴ فرانسه قابل قیاس است، بار دیگر توجه به روحیۀ اصیل هلندی در نقاشی پا گرفت. مهم ترین اعضای این گروه عبارت بودند از یوزف ایسرائلس؛ برادران ماریس۵۵، یاکوب۵۶ (۱۸۳۷ـ۱۸۹۹) و ماتیاس۵۷ (۱۸۳۹ـ۱۹۱۷)، و ویلِم۵۸ (۱۸۴۴ـ۱۹۱۰)؛ آنتون ماووه۵۹ (۱۸۳۸ـ۱۸۸۸) و هندریک ویلم مسداخ۶۰ (۱۸۳۱ـ۱۹۱۵). دو نقاشِ هلندی اواخر قرن ۱۹، در صدر هنرمندان یادشده قرار دارند: یوهان بارتولد یونکینت۶۱، که در فرانسه هنرآفرینی می کرد و بر نقاشان امپرسیونیست۶۲ تأثیر گذاشت، و ونسان ون گوگ۶۳، که شهرت و اهمیتش از مرزهای ملی و هنر خاص هلندی فراتر رفته است. هلند در تکامل هنر قرن ۲۰ سهیم بود؛ مهم ترین شخصیت های هنری این دوره عبارت اند از یان اسلوترز۶۴، نقاش فوویست۶۵؛ یان توراپ۶۶، نقاش سمبولیست۶۷؛ و پیت موندریان۶۸، که از اصلی ترین نقاشان مدرن و عضو برجستۀ گروه دِ استیل۶۹ بود.Jan MostaertCornelis EngelbrechtsenLucas van LeydenJan van ScorelMaerten van HeemskerckHaarlemUtrechtnaturalismrealisticHonthorstTerbrugghenPieter LastmanRembrandtFrans HalsGillis van ConinxlooEsaias van de VeldeHercules SeghersJan van GoyenSalomon van Ruysdaeltonal phaseclassical phaseAelbert CuypJacob van RuisdaelMeindert HobbemaWillem van de VeldeSimon de VliegerJan van de CappellePieter SaenredamEmanuel de WitteJan van der HeydenAdriaen BrouwerTerborchJan SteenPieter de HoochJan VermeerGerard DouNicolaes MaesGabriel MetsuAdriaen van OstadeThomas de KeyserBartholomeus van der HelstJan Baptist WeenixJan Davidsz de HeemWillem KalfWillem Claesz HedaPieter ClaeszrococoCornelis TroostJozef IsraelsRachel RuyschJan van Huysumthe Hague SchoolBarbizon SchoolMarisJacobMattiasWillemAnton MauveHendrik Willem MesdagJohan Barthold JongkindImpressionistVincent van GoghJan SluytersfauvistJan TooropSymbolistPiet MondrianDe Stijl
یکی از آثار یان موستارت
یکی از آثار یان موستارت
کشور هلند در اوایل قرن ۱۷ استقلال یافت و تقریباً تمامیت ارضی کنونی اش را به دست آورد، گرچه استقلال آن تا ۱۶۴۸، از جانب اسپانیا که در گذشته بر آن سلطه داشت به رسمیت شناخته نشده بود.'نفوذ رنسانس' و گسترش مانریسم (شیوه گری). این نفوذ از اوایل قرن ۱۶م، در شمال هلند آغاز شد و در آثار یان موستارت۱ (ح ۱۴۷۵ـ۱۵۵۶/۱۵۵۵م)، کورنلیس اِنگِلبرِختسن۲ (۱۴۶۸ـ۱۵۳۳م)، و به ویژه لوکاس وان لیدن۳ مشهود است. یان وان اسکورل۴ (۱۴۹۵ـ۱۵۶۲م) نخستین نقاش هلندی بود که به سراسر ایتالیا سفر کرد و عناصر هنری ایتالیا را به نحو مطلوبی در هنرش به کار گرفت. در میان شاگردانش، مارِتِن وان همسکِرک۵ (۱۴۹۸ـ۱۵۷۴م)، از نمایندگان اصلی مانریسم (شیوه گری)۶ شد؛ این شیوۀ هنری درسراسر قرن ۱۶م بر هنر هلند مسلط ماند. شهرهای هارلم۷ و اوترخت۸، دو مرکز اصلی نقاشی مانریسم (شیوه گری) در شمال هلند بودند. در واکنش نسبت به مانریسم حاکم، نوعی طبیعت گرایی۹ در این شهرها نضج گرفت، که مشخصۀ هنر هلندی بود، و نخست در نقاشی های واقع گرایانۀ ۱۰ هونتهورست۱۱ و تربروخن۱۲ در اوترخت تجلّی یافت. از دیگر شخصیت های پیش گام حدود اواخر قرن ۱۶م، پیتر لاستمان۱۳ (۱۵۸۵ـ۱۶۳۳)، نقاش صحنه های تاریخی و معلم رامبرانت۱۴ در آمستردام، و فرانس هالس۱۵ در هارلم درخور ذکرند. آثار هالس نخستین نشانۀ بارز بلوغ نقاشی هلندی در آغاز قرن ۱۷، در مقام یک مکتب بزرگ ملی است.
منظره پردازی. در آغاز قرن ۱۷ مکتب مانریسم در منظره پردازی هلند غالب شد، که بازتاب آن در آثار خیلیس وان کونینگسلو۱۶ (۱۵۴۴ـ۱۶۰۷) مشهود است؛ لیکن در دهۀ دوم قرن ۱۷، سبک طبیعت گرایانه تری شکل گرفت. اسایاس وان دِ ولده۱۷ و هرکولِس سخرس۱۸ (۱۵۹۰/۱۵۸۹ـ ح ۱۶۳۰) در بررسی جلوه های نور و رنگ، از نقاشان پیش گام بودند، و نقاشانی همچون یان وان خوئی یِن۱۹ و سالومون وان رویسدال۲۰ (ح ۱۶۰۰ـ۱۶۷۰) این شیوه را پی گرفتند که اغلب با اصطلاح «دورۀ رنگسایه ای۲۱» در منظره پردازی هلندی از آن یاد می شود. از حدود ۱۶۵۰ شیوۀ شکوهمندتری در نقاشی هلند رواج یافت؛ مهم ترین نقاش این «مرحلۀ کلاسیک۲۲» آلبرت کوئیپ۲۳، و برجسته ترین منظره پرداز یاکوب وان رویسدال۲۴ بود. حرمت قائل شدن برای طبیعت و روحیۀ قهرمانانه، در کارهای این هنرمندان و بسیاری از معاصرین آنان تجلّی یافت، و توجه عموم را به شیوۀ منظره پردازی هلندی برانگیخت و در هنر پس از خود، به ویژه در هنر انگلستان، تأثیر نهاد. آخرین کارهای مایندرت هوبما۲۵، شاگرد رویسدال، از نمونه های گزیده است. نقاشی از چشم انداز های دریایی و تصاویر معمارانه رواج یافت؛ ازجمله برجسته ترین نقاشان مناظر دریایی عبارت اند از ویلم وان دِ ولده۲۶ مهتر و کهتر، سیمون دُ ولیگر۲۷ (ح ۱۶۰۰ـ۱۶۵۳)، یان وان دو کاپل۲۸ (۱۶۲۶ـ۱۶۷۹)، و در نقاشی از مناظر معمارانه، پیِتر سانرِدام۲۹ (۱۵۹۷ـ۱۶۶۵)، امانوئل دو ویته۳۰ (ح ۱۶۱۷ـ۱۶۹۲)، و یان وان دِر هایدن۳۱ (۱۶۳۷ـ۱۷۱۲)، که نماهای پرتفصیلی از شهر آمستردام عرضه کرد. با آن که توجه به غرور ملی در هلندِ قرن ۱۷ محوریت داشت، بسیاری از هنرمندان هلندی به ایتالیا و به ویژه به رم رفتند، که در آن زمان پایتخت هنری اروپا محسوب می شد، و منظره پردازی ایتالیایی وار را در پیش گرفتند.
صحنه های زندگی روزمره. این گونۀ هنری طیف متنوعی را دربر می گیرد که بازنمایی تمام جوانب اجتماع، مشتمل بر کلیۀ فعالیت های روزمره، از صحنه های عامیانه و شوخ طبعانۀ طبقۀ پایین جامعه، همچون آثار آدریان بروئوور۳۲، تا نقاشی های ملایم، میانه رو، و اشراف منشانۀ تِربورخ۳۳، از آن جمله اند. برجسته ترین نقاشان هلندیِ صحنه های زندگی روزمره عبارت اند از یان استن۳۴، با بیان پرتوان و شوخ طبعانه اش؛ پیتر دِ هوخ۳۵ با آثار لطیف و در عین حال منطقی اش که بیش از آثار هر نقاش دیگری، زندگی مرفه بورژوازی هلندی را بازمی نماید؛ و یان ورمیر۳۶ با آثاری آکنده از صفایی جاودانه. خرارت دوئو۳۷ (۱۶۱۳ـ۱۶۷۵)، شاگرد رامبرانت و نقاش تک چهره ساز، نیکلاس ماس۳۸ (۱۶۳۴ـ۱۶۹۳)، گابرِیل متسو۳۹، آدریان وان آستاده۴۰ از دیگر نقاشان بی شمار صحنه های زندگی روزمره اند.
تک چهره سازی. دو نقاش در این زمینه در مقامی برتر از معاصران خود قرار دارند: فرانس هالس، که ضوابط مانریسم را وانهاد و با شکارِ حرکات و هیجانات زودگذر، آثاری بسیار زنده پدید آورد، و رامبرانت که احساسات ژرف و مهارت فوق العاده اش، بیش از هرجا در تک چهره سازی هایش بازتاب یافته است. هرچند که معاصرین آنان چنین عقیده ای نداشتند، و سبک لطیف، پرتفصیل و «پرداخت شدۀ» توماس د کئیزر۴۱ (۱۵۹۷/۱۵۹۶ـ۱۶۶۷) یا بارتولومئوس وان دِر هِلست۴۲ (۱۶۱۱ـ۱۶۷۰) بیش از سبک شخصیت پردازانۀ هالس و رامبرانت با پسند بورژوایی آنان مطابقت داشت.
نقش اشیا. با آن که نقش اشیای هلندی در تحول هنر اروپا چندان اثرگذار نبود، در آن زمان طالبان بسیاری داشت و برای هلندی ها گویای تشخّص بود. نقاشان اغلب در مقولات محدود و معیّن کار می کردند: یان باپتیست ونیکس۴۳ جانوران یا پرندگان شکارشده را می کشید؛ یان داویدس دِ هِم۴۴ (۱۶۰۶ـ۱۶۸۴)، میوه و خوردنی و گل های مجلل را تصویر می کرد؛ ویلم کالف۴۵ اشیای مجلل و پرطمطراق را می کشید؛ ویلم کلاس هِدا۴۶ (۱۵۹۴/۱۵۹۳ـ۱۶۸۲/۱۶۸۰)، و پیتر کلاس۴۷ (۱۵۹۷ـ۱۶۶۱) پرده های نقش اشیای متنوعی از میز صبحانه با ظروف مسی و شیشه ای، نان، و یک لیموترش نیمه پوست کنده، تصویر می کردند.
انحطاط. بعد از حدود ۱۶۷۰ هنر هلند ناگهان به همان سرعتی که تحوّل یافته بود، رو به انحطاط نهاد. روکوکو۴۸ی فرانسوی چنان بر هنر اواخر قرن ۱۷ و ۱۸ در هلند تسلط یافت، که نشاط و اصالت دوران باشکوه نقاشی این سرزمین به فراموشی سپرده شد. نامدارترین نقاشان قرن ۱۸ عبارت اند از کورنلیس تروست۴۹ (۱۶۹۷ـ۱۷۵۰)، یوزف ایسرائلس۵۰ نقاش صحنه های زندگی روزمره، راخل رویس۵۱ و یان وان هویسوم۵۲ (۱۶۸۲ـ۱۷۴۹)، نقاشان چیره دست در گل سازی. آنان سنّت نقاشی گذشته را ادامه دادند. در قرن ۱۹، هنر هلند گرایش های هنری رایج در اروپا را دنبال کرد، تا آن که در دهۀ ۱۸۷۰ با ظهور مکتب لاهه۵۳، که با مکتب باربیزون۵۴ فرانسه قابل قیاس است، بار دیگر توجه به روحیۀ اصیل هلندی در نقاشی پا گرفت. مهم ترین اعضای این گروه عبارت بودند از یوزف ایسرائلس؛ برادران ماریس۵۵، یاکوب۵۶ (۱۸۳۷ـ۱۸۹۹) و ماتیاس۵۷ (۱۸۳۹ـ۱۹۱۷)، و ویلِم۵۸ (۱۸۴۴ـ۱۹۱۰)؛ آنتون ماووه۵۹ (۱۸۳۸ـ۱۸۸۸) و هندریک ویلم مسداخ۶۰ (۱۸۳۱ـ۱۹۱۵). دو نقاشِ هلندی اواخر قرن ۱۹، در صدر هنرمندان یادشده قرار دارند: یوهان بارتولد یونکینت۶۱، که در فرانسه هنرآفرینی می کرد و بر نقاشان امپرسیونیست۶۲ تأثیر گذاشت، و ونسان ون گوگ۶۳، که شهرت و اهمیتش از مرزهای ملی و هنر خاص هلندی فراتر رفته است. هلند در تکامل هنر قرن ۲۰ سهیم بود؛ مهم ترین شخصیت های هنری این دوره عبارت اند از یان اسلوترز۶۴، نقاش فوویست۶۵؛ یان توراپ۶۶، نقاش سمبولیست۶۷؛ و پیت موندریان۶۸، که از اصلی ترین نقاشان مدرن و عضو برجستۀ گروه دِ استیل۶۹ بود.Jan MostaertCornelis EngelbrechtsenLucas van LeydenJan van ScorelMaerten van HeemskerckHaarlemUtrechtnaturalismrealisticHonthorstTerbrugghenPieter LastmanRembrandtFrans HalsGillis van ConinxlooEsaias van de VeldeHercules SeghersJan van GoyenSalomon van Ruysdaeltonal phaseclassical phaseAelbert CuypJacob van RuisdaelMeindert HobbemaWillem van de VeldeSimon de VliegerJan van de CappellePieter SaenredamEmanuel de WitteJan van der HeydenAdriaen BrouwerTerborchJan SteenPieter de HoochJan VermeerGerard DouNicolaes MaesGabriel MetsuAdriaen van OstadeThomas de KeyserBartholomeus van der HelstJan Baptist WeenixJan Davidsz de HeemWillem KalfWillem Claesz HedaPieter ClaeszrococoCornelis TroostJozef IsraelsRachel RuyschJan van Huysumthe Hague SchoolBarbizon SchoolMarisJacobMattiasWillemAnton MauveHendrik Willem MesdagJohan Barthold JongkindImpressionistVincent van GoghJan SluytersfauvistJan TooropSymbolistPiet MondrianDe Stijl
wikijoo: هلندی،_هنر