هرمز یکم یا اورمزد یکم ( به پارسی میانه: 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 ت. ت. 'اَئُوهُرْمَزْدَ' ) یا اورمزدِ شاپور در شاهنامه، از سال ۲۷۰ تا ۲۷۱ میلادی، سومین شاهنشاه ایران و انیران از خاندان ساسان در ایران شهر بود. او پس از پدرش، شاپور یکم، به شاهنشاهی ایران شهر رسید.
... [مشاهده متن کامل]
وی که در دوران پدر خود، در جنگ های ایران شهر با روم و ارمنستان، دلاوری های بسیاری از خود نشان داده بود، به خاطر شجاعت های خویش دلیر خوانده می شد و شاپور نخست فرمانروایی پارت و سرانجام فرمانروایی ارمنستان را با عنوان ورزگ شاه ارمنشهر به او داده بود. به نظر می آید صفات جنگی بیش از تدبیر و درایت، وی را در نظر پدر لایق جانشینی او کرده باشد.
اگر گزارش طبری دربارهٔ آنکه وی یک دست داشته درست باشد، ممکن است همین نکته بهانه ای شده باشد که بزرگان ناراضی، او را خیلی زود از پادشاهی برکنار کرده باشند. از روایات مانوی هم بر می آید که وی نسبت به مانی نظر تأیید و مساعدت داشته است و این نکته حاکی از سیاست تسامح جویی اوست. مانی پیامبر در زمان او آزادانه اندیشه اش را رواج می داد. همچنین کرتیر موبد نامدار زرتشتی و دشمن مانی، در زمان او ارج بسیار یافت. فرجام کار هرمز، روشن نیست و درست معلوم نیست که وی به مرگ طبیعی درگذشته یا اینکه از سلطنت خلع گشته است. در شاهنامه نام او اورمزد شاپور آمده است. آرامگاهی در کنار یکی از خیابان های اصلی شهر رامهرمز کنونی در باغی که به «برده شور» شهرت دارد، واقع شده است که گفته می شود که این قبر هرمز ساسانی ( هرمز یکم ) ، بنا کننده رامهرمز است. در چند قدمی این محل، امام زاده بی بی سینی قرار دارد که زیارتگاه بی بی ساسانی را به یاد می آورد.
از این پادشاه در منابع به شیوه های گوناگون نام برده شده است. سنگ نوشته شاپور یکم بر کعبه زرتشت از او به نام اورمزد - اردشیر یاد می کند. در منابع دیگر از او با نام اورمزد نام می برند که البته بسته به زبان آن منبع شکل های گوناگونی دارد. این که شاپور یکم برای جانشین خود نامی مرکب پیش بینی کرده بود احتمالاً آگاهانه بوده است: اورمزد در فارسی باستان، اهورامزدا، نام بلندمرتبه ترین خدا در دین زرتشت است که در نقش برجسته ها حلقهٔ حکومت را هم به اردشیر یکم و هم به شاپور یکم اعطا می کند. برگزیدن دومین نام اردشیر احتمالاً به خاطر بزرگداشت نخستین شاهنشاه شاهنشاهی و همچنین افزایش دادن شکوه و بزرگی سلسلهٔ ساسانی بوده است. دلیل دیگری که برای برگزیدن این نام می توانسته وجود داشته باشد آن گونه که نویسنده های عرب می نویسند شباهت آشکار اورمزد - اردشیر با پدربزرگش بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
وی که در دوران پدر خود، در جنگ های ایران شهر با روم و ارمنستان، دلاوری های بسیاری از خود نشان داده بود، به خاطر شجاعت های خویش دلیر خوانده می شد و شاپور نخست فرمانروایی پارت و سرانجام فرمانروایی ارمنستان را با عنوان ورزگ شاه ارمنشهر به او داده بود. به نظر می آید صفات جنگی بیش از تدبیر و درایت، وی را در نظر پدر لایق جانشینی او کرده باشد.
اگر گزارش طبری دربارهٔ آنکه وی یک دست داشته درست باشد، ممکن است همین نکته بهانه ای شده باشد که بزرگان ناراضی، او را خیلی زود از پادشاهی برکنار کرده باشند. از روایات مانوی هم بر می آید که وی نسبت به مانی نظر تأیید و مساعدت داشته است و این نکته حاکی از سیاست تسامح جویی اوست. مانی پیامبر در زمان او آزادانه اندیشه اش را رواج می داد. همچنین کرتیر موبد نامدار زرتشتی و دشمن مانی، در زمان او ارج بسیار یافت. فرجام کار هرمز، روشن نیست و درست معلوم نیست که وی به مرگ طبیعی درگذشته یا اینکه از سلطنت خلع گشته است. در شاهنامه نام او اورمزد شاپور آمده است. آرامگاهی در کنار یکی از خیابان های اصلی شهر رامهرمز کنونی در باغی که به «برده شور» شهرت دارد، واقع شده است که گفته می شود که این قبر هرمز ساسانی ( هرمز یکم ) ، بنا کننده رامهرمز است. در چند قدمی این محل، امام زاده بی بی سینی قرار دارد که زیارتگاه بی بی ساسانی را به یاد می آورد.
از این پادشاه در منابع به شیوه های گوناگون نام برده شده است. سنگ نوشته شاپور یکم بر کعبه زرتشت از او به نام اورمزد - اردشیر یاد می کند. در منابع دیگر از او با نام اورمزد نام می برند که البته بسته به زبان آن منبع شکل های گوناگونی دارد. این که شاپور یکم برای جانشین خود نامی مرکب پیش بینی کرده بود احتمالاً آگاهانه بوده است: اورمزد در فارسی باستان، اهورامزدا، نام بلندمرتبه ترین خدا در دین زرتشت است که در نقش برجسته ها حلقهٔ حکومت را هم به اردشیر یکم و هم به شاپور یکم اعطا می کند. برگزیدن دومین نام اردشیر احتمالاً به خاطر بزرگداشت نخستین شاهنشاه شاهنشاهی و همچنین افزایش دادن شکوه و بزرگی سلسلهٔ ساسانی بوده است. دلیل دیگری که برای برگزیدن این نام می توانسته وجود داشته باشد آن گونه که نویسنده های عرب می نویسند شباهت آشکار اورمزد - اردشیر با پدربزرگش بوده است.
