هرمز اردشیر

دوران ساسانیان رونق فراوانی داشته است، امروزه جز تلی از خاک چیزی از آن باقی نمانده است. این شهر که پایه ها و ستون های شهر جدید اهواز روی شانه های آن بنا شده است و پیشینه پرشکوه تمدنی این منطقه محسوب می شود، به گواه اسناد و مدارک دست کم تا ۶۰ یا ۷۰ سال پیش بقایا و آثار واضح آن برای همه قابل مشاهده بود و از همین رو در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید. در سال ۱۳۱۰ باستانشناسان هنگام بررسی اهواز به محلی به عنوان شهر هرمز اردشیر اشاره کردند و آن را به ثبت رساندند. اردشیر بابکان، مؤسس سلسله ساسانی به بنای شهرهای جدید و تجدید بنای شهرها اهمیت می داد و در این دوران پایه شهرها و نهادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، بازرگانی و اداری بسیار بنا گذاشته شد و از جمله این شهرها شهر هرمز اردشیر بود. هرمز اردشیر یعنی شهری که مورد توجه و عنایتشاه و خداست که بعدها این نام کوتاهتر شد و به صورت هرمشیر درآمد و به دو بخش محل سکونت بزرگان و دانشمندان و بخش سکونت بازرگانان و پیشه وران تقسیم شد. پس از حمله اعراب به ایران قسمت سکونت بزرگان این شهر نابود شد و به دلیل رونق تجارت اعراب بخش باقی مانده را در لفظ عربی سوق الاهواز نامیدند. پرونده شهر هرمز اردشیر در تاریخ ۲۴ شهریور ماه ۱۳۱۰ توسط آندره گدار به شورای ثبت آثار تاریخی و ملی کشور ارائه شد. در این پرونده نشانی این شهر محدوده شهر کنونی اهواز عنوان شد و عکس های هوایی که از سال ۱۳۲۵ در سازمان زمین شناسی موجود است و همچنین سفرنامه کنت هافتوس و مادام دیون فوا از دیگر دلایل وجود این شهر در محدوده مورد ادعا می باشد. شهر باستانی هرمز اردشیر با قدمت ۱۷۰۰ ساله، در زمان ساخت به دو قسمت بازرگانان و پیشه وران و در قسمتی دیگر اشراف و ثروتمندگان تقسیم شد که به بخشی از آن هوجستان واجار و به بخش دیگر آن هرمز اردشیر می گفتند. همچنین در روایت حمزه اصفهانی آمده است: «شهر هرمز اردشیر از دو بخش مجزا که در جوار یکدیگر قرار داشته و مجموعهای واحد را تشکیل می دادند، بوجود آمده بود. این شهر در ناحیه خوزستان بنا گردید. از دو شهر تشکیل دهنده هرمز اردشیر شهری که مرکز تجار و بازاریان بود خوچستان ماچار ( خوزستان بازار ) نام گرفت که پس از استیلای اعراب به صورت معرب سوق الاهواز درآمد که امروزه آن را اهواز می نامند و بخش دیگر که محل سکونت بزرگان و اشراف بود، هومشیر نامیده می شد که بدست اعراب به کلی ویران و بدست فراموشی سپرده شد. » امروزه بخش های زیادی از محوطه تاریخی شهر هرمز اردشیر به علت ساخت تونل مترو شهر اهواز از بین رفته است. شهر باستانی هرمز اردشیر در سال ۱۳۱۰ به همراه یک محوطه اشکانی توسط آندره گدار به وزارت فرهنگ و هنر پیشنهاد شد و این اثر تاریخی با شماره ۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.