هدایت گرهای پرواز بالگرد

کنترلگرهای پرواز بالگرد ( به انگلیسی: Helicopter flight controls ) مجموعه ای از ابزارهای خلبان، برای کنترل بالگرد هستند. یک خلبان با دستکاری در این ابزارها، پرواز ایرودینامیک را انجام می دهد. با تغییر دادن موقعیت ابزارهای کنترلی در کابین خلبان، دستورهای مکانیکی به پروانهٔ اصلی و پروانهٔ دُم بالگرد داده می شود. این دستورها شامل رفتن به جلو و عقب و چپ و راست است که به وسیلهٔ سکان انجام می شود. برای بالا و پایین بردن بالگرد از اهرم استفاده می شود. همچنین از پدال ها برای گردش در راستای محور عمودی ( Yaw ) بهره گیری می شود. [ ۱]
یک بالگرد معمولی دارای سه ابزار کنترلی است. این ابزارها با نام سکان ( Cyclic ) - اهرم همگام ساز ( Collective Lever ) و پدال های ضد گشتاور ( Anti - torque Pedals ) است که به اختصار با نام های سکان، اهرم و پدال شناخته می شوند. بیشتر بالگردهای دو خلبان دارای یک جفت اهرم، یک جفت سکان و دو جفت پدال هستند. در بالگردهای قدیمی، همهٔ این ابزار مکانیکی هستند، ولی بسته به پیچیدگی بالگرد ممکن است یک یا چند پمپ هیدرولیک برای راحتی خلبان افزوده شده باشد که همانند فرمان هیدرولیک خودرو کار می کند. در یک بالگرد، دور موتور همیشه ثابت است ولی بر روی اهرم خلبان، یک پیچ گاز دستی ( Throttle ) نیز وجود دارد تا خلبان در صورت نیاز بتواند دور موتور را کمی بالاتر از حد معمول ببرد تا نشست و برخاست نرمی داشته باشد. این ابزار که همانند پیچ گاز در موتورسیکلت عمل می کند، در برخی از بالگردهای نوین وجود ندارد؛ زیرا بالگردهای نوین دارای یک سامانهٔ الکترونیکی به نام «فرماندار» هستند که به صورت خودکار، دور موتور مناسب را تعیین خواهد کرد. در برخی بالگردهای دیگر نیز قابلیت خاموش و روشن کردن سامانه فرماندار وجود دارد و خلبان تصمیم می گیرد تا با روشن کردن «سامانهٔ فرماندار»، دور موتور را در حالت خودکار بگذارد یا با خاموش کردن آن سامانه، خلبان به صورت دستی دور موتور بالگرد را تغییر دهد. [ ۲]
سکان بالگرد همانند سکان در بسیاری از هواپیماهای ساده است. در ۹۹ درصد از بالگردها این سکان در میان دو پای خلبان جای دارد و او با دست راست خود سکان را می گیرد؛ گرچه در بالگردهای شرکت رابینسون هلیکاپتر تنها یک عدد سکان از وسط کابین بالا آمده و به شیوهٔ الاکلنگی، بین دو خلبان به اشتراک گذاشته می شود. در بالگردهای نوین همانند بل ۵۲۵ یک سکان با فناوری هدایت پرواز برقی ساخته شده است که باعث می شود سکان در پهلوی پای خلبان در سمت راست جای بگیرد. کارکرد سکان به این گونه است که با حرکت سکان به سوی جلو - عقب - چپ و راست، پروانه از ناحیهٔ سواش پلیت به این چهار جهت گرایش و شیب پیدا می کند و بالگرد نیز به جلو - عقب - چپ یا راست حرکت می نماید. برای نمونه اگر خلبان سکان را به عقب بدهد، بالگرد به عقب می رود. واکنش پذیری پروانه اصلی بالگرد نسبت به حرکت سکان با کمی تأخیر روبرو است ولی در طراحی بالگردهای بسیار سبک می توان این تأخیر را به کمترین میزان خود رساند. اگر یکی از سکان های کابین به جلو حرکت کند، سکان دیگر نیز بهمراه آن حرکت خواهد نمود؛ به عبارت دیگر این دو سکان به یکدیگر متصل هستند و با حرکت یکی از سکان ها، دیگری نیز در همان راستا حرکت خواهد کرد. معمولاً بر روی سکان دکمه هایی نیز وجود دارد. در بالگردهای غیرنظامی این دکمه ها برای ابزارهایی همانند بی سیم و سامانه های الکترونیکی کاربرد دارند یا با فشردن یک دکمه می توان سکان را غیرفعال کرد. در بالگردهای نظامی، ماشهٔ شلیک مهمات بر روی سکان جای دارد.