[ویکی نور] رضاقلی خان، معروف به لله باشی، متخلص به هدایت در شب پانزدهم محرم سال هزار و دویست و پانزده در تهران چشم به جهان گشود.
پدرش از خاندان های اصیل و گرامی قریه چادره کلاته نزدیک دامغان بود و در ملازمت جعفرقلی خان قاجار به سر می برد. پس از مرگ جعفرقلی خان در سال مرگ خاقان کبیر به زیارت کربلا رفت و در آغاز به تخت نشستن فتحعلی شاه به خدمت او درآمد.
در سال 1215 که هدایت به دنیا آمد، در سفر خراسان بود و چون خبر ولادت فرزندش را شنید، نام رضاقلی را برای او انتخاب کرد. در سال 1217 صاحب جمع کل دیوان فارس شد و ملازمت شاهزاده حسینعلی میرزا فرمانروای فارس یافت. در سال 1218 درگذشت و جسدش به نجف اشرف انتقال یافت.
هدایت در خدمت محمدمهدی خان، متخلص به شحنه به تحصیل پرداخت و در آغاز جوانی به ملازمت شاهزاده فرمانفرما و فرزندان او درآمد و از محبت و حمایت و نوازش ایشان و شجاع السلطنه برخوردار بود. از سن صغر به سرودن شعر پرداخت. هنگامی که فتحعلی شاه به شیراز رفت، مورد التفات شاه قرار گرفت و چنان که خود نوشته، به جای فتحعلی خان صبا که رحلت کرده بود، سمت ملک الشعرایی یافت. هنگام بازگشت فتحعلی شاه، هدایت بیمار شد و از التزام رکاب محروم گردید. بعد از مرگ فتحعلی شاه به ندیمی نواب فیروز میرزا منصوب شد. دو سال بعد فیروز میرزا به حکومت کرمان انتصاب یافت و فریدون میرزا به فرمانفرمایی فارس مأمور گردید. هدایت را به ندیمی خود دعوت کرد و مورد التفات قرار داد. درسال 1254 از جانب فرمانفرمای فارس به تهران فرستاده شد و در پانزدهم رمضان به خانه جامی میرزا آقاسی صدر اعظم سکونت گرفت و به حضور پادشاه باریافت و در شمار مقربان و ملتزمان درآمد و تربیت عباس میرزا به عهده او واگذار شد.
بعد از درگذشت محمد شاه در سال 1264 همراه بزرگان و شاهزادگان به استقبال ناصرالدین شاه که از تبریز برای جلوس به تخت سلطنت تهران می آمد، رفت و به خدمت مقرر مأمور شد، ولی به سببی چند از آن خدمت استعفا کرد و به کنج عزلت افتاد. پس از چندی باز به خدمت خوانده شد و به سفیری خوارزم مأمور گردید و در پنجم جمادی الثانی سال 1267 از راه مازندران و استرآباد به خوارزم رفت. پس از بازگشت از این سفر، به ریاست و نظامت مدرسه دارالفنون مفتخر آمد.
مصفا مظاهر، «مجمع الفصحاء» یادداشت مصحح طبع اول، صفحات سی وپنج تا سی ونه، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1382ش.
پدرش از خاندان های اصیل و گرامی قریه چادره کلاته نزدیک دامغان بود و در ملازمت جعفرقلی خان قاجار به سر می برد. پس از مرگ جعفرقلی خان در سال مرگ خاقان کبیر به زیارت کربلا رفت و در آغاز به تخت نشستن فتحعلی شاه به خدمت او درآمد.
در سال 1215 که هدایت به دنیا آمد، در سفر خراسان بود و چون خبر ولادت فرزندش را شنید، نام رضاقلی را برای او انتخاب کرد. در سال 1217 صاحب جمع کل دیوان فارس شد و ملازمت شاهزاده حسینعلی میرزا فرمانروای فارس یافت. در سال 1218 درگذشت و جسدش به نجف اشرف انتقال یافت.
هدایت در خدمت محمدمهدی خان، متخلص به شحنه به تحصیل پرداخت و در آغاز جوانی به ملازمت شاهزاده فرمانفرما و فرزندان او درآمد و از محبت و حمایت و نوازش ایشان و شجاع السلطنه برخوردار بود. از سن صغر به سرودن شعر پرداخت. هنگامی که فتحعلی شاه به شیراز رفت، مورد التفات شاه قرار گرفت و چنان که خود نوشته، به جای فتحعلی خان صبا که رحلت کرده بود، سمت ملک الشعرایی یافت. هنگام بازگشت فتحعلی شاه، هدایت بیمار شد و از التزام رکاب محروم گردید. بعد از مرگ فتحعلی شاه به ندیمی نواب فیروز میرزا منصوب شد. دو سال بعد فیروز میرزا به حکومت کرمان انتصاب یافت و فریدون میرزا به فرمانفرمایی فارس مأمور گردید. هدایت را به ندیمی خود دعوت کرد و مورد التفات قرار داد. درسال 1254 از جانب فرمانفرمای فارس به تهران فرستاده شد و در پانزدهم رمضان به خانه جامی میرزا آقاسی صدر اعظم سکونت گرفت و به حضور پادشاه باریافت و در شمار مقربان و ملتزمان درآمد و تربیت عباس میرزا به عهده او واگذار شد.
بعد از درگذشت محمد شاه در سال 1264 همراه بزرگان و شاهزادگان به استقبال ناصرالدین شاه که از تبریز برای جلوس به تخت سلطنت تهران می آمد، رفت و به خدمت مقرر مأمور شد، ولی به سببی چند از آن خدمت استعفا کرد و به کنج عزلت افتاد. پس از چندی باز به خدمت خوانده شد و به سفیری خوارزم مأمور گردید و در پنجم جمادی الثانی سال 1267 از راه مازندران و استرآباد به خوارزم رفت. پس از بازگشت از این سفر، به ریاست و نظامت مدرسه دارالفنون مفتخر آمد.
مصفا مظاهر، «مجمع الفصحاء» یادداشت مصحح طبع اول، صفحات سی وپنج تا سی ونه، چاپ دوم، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1382ش.
wikinoor: هدایت،_رضاقلی