هائیتی (Haiti)
کاخ ملی واقع در مرکز پورتوپرنس، هائیتی
کاخ ملی واقع در مرکز پورتوپرنس، هائیتی
موقعیت. جمهوری هائیتی در بخش غربی جزیرۀ بزرگ هیسپانیولا، در حاشیۀ شرقی دریای کارائیب و در شرق کوبا قرار دارد. مساحت این کشور ۲۷,۷۵۰ کیلومتر مربع، و پایتخت آن شهر پورتوپرنس است.سیمای طبیعی. کشور هائیتی که حدود یک سوم از جزیرۀ هیسپانیولا را شامل می شود، از شمال به اقیانوس اطلس، از شرق به کشور دومینیکن و از جنوب و غرب به دریای کارائیب محدود است. تنگه یا گذرگاه آبی ویندوارد در شمال غربی، آن را از کوبا جدا می کند و خلیج گوناوه بزرگ ترین و مهم ترین بریدگی ساحل غربی آن است. شبه جزیرۀ دراز و باریک تیبورون خلیج مزبور را از جنوب محدود می کند و جزیره گوناوه با مساحت ۷۴۳ کیلومتر مربع در میان آب های آن جای دارد. ساحل شمالی خلیج گوناوه را شبه جزیرۀ نسبتاً طویل دیگری محدود کرده و جزیرۀ تورتوگا با درازای ۴۰ کیلومتر، در دورابهای ساحل شمالی آن جای گرفته است. کشور هائیتی سرزمینی کوهستانی است و دو رشته کوه شمالی و جنوبی که تا انتهای شبه جزیره های بالا گسترده اند، بخش مرکزی کشور را در میان گرفته و رودخانه های آرتیبونیت، لتروآ و چند رود کوچک دیگر آن را مشروب می کنند. رشته کوه های شمالی در دنبالۀ کوردیرای مرکزیِ جمهوری دومینیکن قرار دارند و رشته ارتفاعات جنوبی، بلند ترین نقطۀ کشور، کوه لا سل با ارتفاع ۲,۶۸۰ متر را در انتهای شرقی خود جای داده است. درون بوم هائیتی را تپه ماهورهایی فراگرفته که تا کرانه های غربی خلیج گوناوه امتداد دارند. رشته ارتفاعات شمالی و جنوبی نیز به سان دیوار بلندی از نفوذ رطوبت و باد های خنک کنندۀ دریایی به درون بوم کشور جلوگیری کرده و بخش هایی از آن را به بیابان های خشک بدون گیاه مبدل ساخته اند. کشور هائیتی از نه استان (دپارتمان) تشکیل شده و مهم ترین شهرهای آن عبارت اند از پورتوپرنس، گونائیو، کیپ هیشن (کاپ هائیتین)، ژرمی، و ژاکمل. اقلیم این کشور خیلی گرم و تغییرات دما و متغیّربودن میزان بارندگی از ویژگی های اقلیمی آن است. فصل بارندگی آن از فروردین تا خرداد و نیز از مرداد تا آبان است و طوفان های تندری و توفندهای ویرانگر این سرزمین را به شدت تهدید می کنند. میانگین دمای سالانۀ پورتوپرنس در دی ماه ۲۵ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه ۲۹ درجۀ سانتی گراد و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۱,۳۲۱ میلی متر است.
اقتصاد. بیشتر مردم هائیتی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و نیشکر جزو اقلام صادراتی آن است. منابع زیرزمینی هائیتی به بوکسیت، مس، و بعضی فلزات دیگر منحصر است و پایان یافتن ذخایر بوکسیت در دهۀ ۱۹۷۰، ضربۀ مهلکی بر اقتصاد ناتوان این کشور وارد کرده است. کشور هائیتی از نظر تولید نیروی الکتریسیته در تنگنا قرار دارد و توان تولید آن از چهار ساعت در روز تجاوز نمی کند. صنعت هائیتی عمدتاً بر مونتاژ قطعاتی استوار است که از خارج وارد می شوند و اسباب بازی، وسایل ورزشی، پوشاک، ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی، صابون، مواد شیمیایی، رنگ، و کفش را شامل می شوند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور هائیتی، جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون گذاری است. مجلس نمایندگان هائیتی از ۸۳ نماینده و مجلس سنای آن از ۲۷ سناتور تشکیل شده است. نمایندگان این دو مجلس و رئیس جمهور، که مسئولیت اجرایی نیز دارد، برای پنج سال انتخاب می شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت کشور هائیتی ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به۳۶۳.۴ نفر در هر کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۱.۵ درصد است و ۹۵ درصد از آنان را سیاهان افریقایی تبار تشکیل داده اند. در حدود ۹۶ درصد از این جمعیت مسیحی اند و ۶۲ درصد از آنان در روستاها به سر می برند. زبان رسمی هائیتی فرانسوی و کرئول است. آراواکها نخستین ساکنان این سرزمین اند و اسپانیایی ها اولین اروپاییانی بوده اند که به این کشور وارد شدند. شیوع بیماری های ناشی از ورود اسپانیایی ها به این سرزمین و آمیزش آنان با بومیان و بهره کشی توان فرسا از آنان، آراواک ها را به نابودی کشاند. پس از اسپانیایی ها، فرانسوی ها و انگلیسی ها و اروپاییان دیگر، پای در میدان سنت دومینیک گذاردند (سنت دومینیک، نامی است که اسپانیایی ها به جزیرۀ هیسپانیولا داده بودند) و اختلاف و زدوخورد با اسپانیایی ها را آغاز کردند. جنگ های خونین اسپانیا و فرانسه به جداشدن بخش غربی جزیره و واگذاری آن به فرانسه منجر شد. فرانسوی ها در هائیتی کشتزارهای وسیع نیشکر ایجاد کردند و بدین ترتیب سرزمین مزبور به یکی از مهم ترین و پردرآمد ترین مستعمرات اروپایی ها در قارۀ امریکا مبدل شد. انقلاب فرانسه ساکنان هائیتی را نیز تحت تأثیر قرار داد و بردگان سیاه را به قیام علیه فرانسوی ها واداشت. این کشور در یکم ژانویۀ ۱۸۰۴ نخستین کشور امریکای لاتین بود که به استقلال رسید و در ۱۸۲۰ دارای حکومت جمهوری شد.
کاخ ملی واقع در مرکز پورتوپرنس، هائیتی
کاخ ملی واقع در مرکز پورتوپرنس، هائیتی
موقعیت. جمهوری هائیتی در بخش غربی جزیرۀ بزرگ هیسپانیولا، در حاشیۀ شرقی دریای کارائیب و در شرق کوبا قرار دارد. مساحت این کشور ۲۷,۷۵۰ کیلومتر مربع، و پایتخت آن شهر پورتوپرنس است.سیمای طبیعی. کشور هائیتی که حدود یک سوم از جزیرۀ هیسپانیولا را شامل می شود، از شمال به اقیانوس اطلس، از شرق به کشور دومینیکن و از جنوب و غرب به دریای کارائیب محدود است. تنگه یا گذرگاه آبی ویندوارد در شمال غربی، آن را از کوبا جدا می کند و خلیج گوناوه بزرگ ترین و مهم ترین بریدگی ساحل غربی آن است. شبه جزیرۀ دراز و باریک تیبورون خلیج مزبور را از جنوب محدود می کند و جزیره گوناوه با مساحت ۷۴۳ کیلومتر مربع در میان آب های آن جای دارد. ساحل شمالی خلیج گوناوه را شبه جزیرۀ نسبتاً طویل دیگری محدود کرده و جزیرۀ تورتوگا با درازای ۴۰ کیلومتر، در دورابهای ساحل شمالی آن جای گرفته است. کشور هائیتی سرزمینی کوهستانی است و دو رشته کوه شمالی و جنوبی که تا انتهای شبه جزیره های بالا گسترده اند، بخش مرکزی کشور را در میان گرفته و رودخانه های آرتیبونیت، لتروآ و چند رود کوچک دیگر آن را مشروب می کنند. رشته کوه های شمالی در دنبالۀ کوردیرای مرکزیِ جمهوری دومینیکن قرار دارند و رشته ارتفاعات جنوبی، بلند ترین نقطۀ کشور، کوه لا سل با ارتفاع ۲,۶۸۰ متر را در انتهای شرقی خود جای داده است. درون بوم هائیتی را تپه ماهورهایی فراگرفته که تا کرانه های غربی خلیج گوناوه امتداد دارند. رشته ارتفاعات شمالی و جنوبی نیز به سان دیوار بلندی از نفوذ رطوبت و باد های خنک کنندۀ دریایی به درون بوم کشور جلوگیری کرده و بخش هایی از آن را به بیابان های خشک بدون گیاه مبدل ساخته اند. کشور هائیتی از نه استان (دپارتمان) تشکیل شده و مهم ترین شهرهای آن عبارت اند از پورتوپرنس، گونائیو، کیپ هیشن (کاپ هائیتین)، ژرمی، و ژاکمل. اقلیم این کشور خیلی گرم و تغییرات دما و متغیّربودن میزان بارندگی از ویژگی های اقلیمی آن است. فصل بارندگی آن از فروردین تا خرداد و نیز از مرداد تا آبان است و طوفان های تندری و توفندهای ویرانگر این سرزمین را به شدت تهدید می کنند. میانگین دمای سالانۀ پورتوپرنس در دی ماه ۲۵ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه ۲۹ درجۀ سانتی گراد و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۱,۳۲۱ میلی متر است.
اقتصاد. بیشتر مردم هائیتی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و نیشکر جزو اقلام صادراتی آن است. منابع زیرزمینی هائیتی به بوکسیت، مس، و بعضی فلزات دیگر منحصر است و پایان یافتن ذخایر بوکسیت در دهۀ ۱۹۷۰، ضربۀ مهلکی بر اقتصاد ناتوان این کشور وارد کرده است. کشور هائیتی از نظر تولید نیروی الکتریسیته در تنگنا قرار دارد و توان تولید آن از چهار ساعت در روز تجاوز نمی کند. صنعت هائیتی عمدتاً بر مونتاژ قطعاتی استوار است که از خارج وارد می شوند و اسباب بازی، وسایل ورزشی، پوشاک، ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی، صابون، مواد شیمیایی، رنگ، و کفش را شامل می شوند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور هائیتی، جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون گذاری است. مجلس نمایندگان هائیتی از ۸۳ نماینده و مجلس سنای آن از ۲۷ سناتور تشکیل شده است. نمایندگان این دو مجلس و رئیس جمهور، که مسئولیت اجرایی نیز دارد، برای پنج سال انتخاب می شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت کشور هائیتی ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به۳۶۳.۴ نفر در هر کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۱.۵ درصد است و ۹۵ درصد از آنان را سیاهان افریقایی تبار تشکیل داده اند. در حدود ۹۶ درصد از این جمعیت مسیحی اند و ۶۲ درصد از آنان در روستاها به سر می برند. زبان رسمی هائیتی فرانسوی و کرئول است. آراواکها نخستین ساکنان این سرزمین اند و اسپانیایی ها اولین اروپاییانی بوده اند که به این کشور وارد شدند. شیوع بیماری های ناشی از ورود اسپانیایی ها به این سرزمین و آمیزش آنان با بومیان و بهره کشی توان فرسا از آنان، آراواک ها را به نابودی کشاند. پس از اسپانیایی ها، فرانسوی ها و انگلیسی ها و اروپاییان دیگر، پای در میدان سنت دومینیک گذاردند (سنت دومینیک، نامی است که اسپانیایی ها به جزیرۀ هیسپانیولا داده بودند) و اختلاف و زدوخورد با اسپانیایی ها را آغاز کردند. جنگ های خونین اسپانیا و فرانسه به جداشدن بخش غربی جزیره و واگذاری آن به فرانسه منجر شد. فرانسوی ها در هائیتی کشتزارهای وسیع نیشکر ایجاد کردند و بدین ترتیب سرزمین مزبور به یکی از مهم ترین و پردرآمد ترین مستعمرات اروپایی ها در قارۀ امریکا مبدل شد. انقلاب فرانسه ساکنان هائیتی را نیز تحت تأثیر قرار داد و بردگان سیاه را به قیام علیه فرانسوی ها واداشت. این کشور در یکم ژانویۀ ۱۸۰۴ نخستین کشور امریکای لاتین بود که به استقلال رسید و در ۱۸۲۰ دارای حکومت جمهوری شد.
wikijoo: هاییتی