نیکلای لوباچفسکی

نیکلای ایوانوویچ لوباچفسکی ( به روسی: Никола́й Ива́нович Лобаче́вский ) ( فرزند پراسکوفیا الکساندروفنا و ایوان ماکسیموویچ لباچفسکی ) ( ۱ دسامبر ۱۷۹۲ – ۲۴ فوریه ۱۸۵۶ ) ، ریاضی دان روس بود. لوباچفسکی، هر چند دربارهٔ موضوعات متنوعی از قبیل مکانیک، اخترشناسی، نظریهٔ احتمالات، تحلیل ریاضی ( آنالیز ) ، و جبر پژوهش کرد و مقاله و کتاب نوشت اما نام او را فعالیت در زمینهٔ هندسه و ابداع هندسهٔ نااقلیدسی در تاریخ ماندگار کرد. امروزه اغلب هندسه هذلولوی را به نام او هندسه لوباچفسکی می نامند.
لوباچفسکی اولین کسی بود که عملاً مقاله ای در زمینهٔ هندسهٔ نااقلیدسی نوشت او در ۱۸۲۹ مقالهٔ خود را به روسی نوشت اما به دلیل دور بودن روسیه از کانون های علمی در آن زمان کار او چندان مورد توجه واقع نشد و یانوش بویویی بدون اطلاع از کار لوباچفسکی دو سال بعد در ضمیمهٔ ۲۶ صفحه ای کتاب تنتامن که توسط پدرش فورکوش بویویی نوشته شده بود مطالبی دربارهٔ هندسهٔ نااقلیدسی نوشت. چند سال بعد از مرگ لوباچفسکی ارزش کارهای او قدر دانسته شد و به عنوان بینانگذار یکی از هندسه های اقلیدسی که در سطح هذلولوی صادق است و طبق آن از یک نقطه خارج یک خط بی نهایت خط به موازات آن می توان کشید شناخته شد. اکنون در کنار هندسه اقلیدسی چند هندسهٔ دیگر وجود دارد که مهم ترین شان یکی هندسهٔ لوباچفسکی یا هذلولی و دیگری هندسه ریمانی یا هندسه بیضوی است. پس از کارهای فلیکس کلاین از آغاز سده بیستم، مبنای جدیدی برای طبقه بندی هندسه ها ایجاد شده است.
لوباچفسکی علناً با تعلیمات و عقاید کانت در بارهٔ فضا به مثابهٔ شهود ذهنی به مبارزه پرداخت. بر اساس فلسفه کانت ذهن انسان تنها قادر به درک یک فضا و یک نوع هندسه است و آن هندسه اقلیدسی و محال است که هندسه های دیگری را بتوان تصور کرد. لباچفسکی در ۱۸۳۵ نوشت: «تلاش های بی ثمری که از زمان اقلیدس تا کنون صورت گرفته است… این بدگمانی را در من برانگیخت که حقیقت… در داده ها وجود ندارد و برای اثبات آن، مثل مورد قوانین دیگر طبیعت، کمک های تجربی، مثلاً مشاهدات نجومی مورد نیاز است. » ( هندسه های اقلیدسی و نااقلیدسی ) کشف هندسه نا اقلیدسی اثری شگرف بر تفکر انسان داشت و همانند کشف نجوم کوپرنیکی انقلابی در دانش ها ایجاد کرد.